สมุนไพรทดแทนสารเคมี

[hearse]

พืชสมุนไพรไล่แมลง...ทดแทนการใช้สารเคมีสังเคราะห์

ปัจจุบันสถานการณ์ของสภาพแวดล้อมทั่วโลกได้มีการเปลี่ยนแปลงไปในทางที่สามารถพูดได้ว่าย่ำแย่ลงกว่าเมื่อหลายปีที่ผ่านมาเป็นอันมาก อาจกล่าวได้ว่ากำลังเข้าขั้นวิกฤติเลยที่เดียว ซึ่งจะเห็นได้จากข่าวสารต่างๆไม่ว่าจะเป็นจากสื่อโทรทัศน์หรือวิทยุก็ตามต่างพูดถึงความเปลี่ยนแปลงทางสภาพแวดล้อมซึ่งมีผลทำให้เกิดแผ่นดินไหว น้ำท่วม ไฟป่า ฝนแล้ง หิมะตกหนัก หรือเกิดอากาศร้อนจัดจนกระทั่งมีผู้คนล้มป่วยและเสียชีวิตตามมาเป็นจำนวนมาก ซึ่งเหตุการณ์ดังกล่าวได้เกิดขึ้นเกือบทั่วโลกของเรา หากนึกย้อนกลับไปเมื่อ 20-30 ปีที่ผ่านมา เหตุการณ์ดังกล่าวมักไม่ค่อยจะเกิดขึ้นให้ได้เห็นหรือได้ยินบ่อยนักเมื่อเทียบกับ10ปีที่ผ่านมานี้

สาเหตุของเหตุการณ์ดังกล่าวก็คงหนีไม่พ้นมนุษย์เรานี่เองที่เป็นคนทำให้เกิดขึ้น อาจจะโดยความรู้เท่าไม่ถึงการณ์หรือโดยความตั้งใจก็ตาม ณ วันนี้ก็มีผลทำให้สภาพแวดล้อมที่น่าอยู่ของโลกกลมๆใบนี้ได้เปลี่ยนแปลงไป และสาเหตุหนึ่งที่เกิดจากน้ำมือของมนุษย์เป็นผู้กระทำก็คือการเพิ่มขึ้นของจำนวนประชากรทั่วโลก ทำให้เกิดการขาดแคลนอาหารหารสำหรับบริโภค

ดังนั้นจึงทำให้มีการใช้สารเคมีสังเคราะห์ทางการเกษตรชนิดต่างๆ เพื่อช่วยเพิ่มผลผลิตให้เพียงพอกับความต้องการของประชากร ซึ่งเป็นที่ทราบกันดีอยู่แล้วว่าการใช้สารเคมีสังเคราะห์นั้นมีผลกระทบต่อสภาวะแวดล้อมทางธรรมชาติก่อให้เกิดปัญหาความเสื่อมโทรมของทรัพยากร ดิน น้ำ และระบบนิเวศน์ ต้องถูกทำลายลงไป ทุกๆ เวลาและในสภาวะปัจจุบันทั่วโลกกำลังรณรงค์ให้มีการรักษาสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติให้มีสภาพดีขึ้น จึงมีการออกมาตรการต่างๆ เพื่อใช้เป็นเครื่องมือควบคุม เช่น ออกมาตรฐาน ISO

การซื้อสินค้าประเภทผลผลิตทางเกษตรที่เรียกว่า ผลผลิตจากเกษตรอินทรีย์ เป็นต้นสำหรับวิธีหนึ่งที่จะสามารถช่วยลดปริมาณการใช้สารเคมีสังเคราะห์ลงได้ก็คือการหันกลับไปใช้ธรรมชาติเหมือนเดิม ในที่นี้ก็คือการกลับไปนำสมุนไพรที่เป็นของพื้นบ้านดั้งเดิมที่มีอยู่แล้วมาใช้ประโยชน์ในการป้องกันกำจัดแมลงและเพื่อช่วยเพิ่มผลผลิตโดยไม่ต้องพึ่งพาสารเคมีสังเคราะห์

สำหรับการนำสมุนไพรซึ่งเป็นพืชพรรณที่มีอยู่อย่างอุดมสมบูรณ์ในบ้านเรามาใช้ประโยชน์นั้นมีด้วยกันหลายรูปแบบ แต่ส่วนมากแล้ว เมื่อพูดถึงสมุนไพรเรามักจะนึกถึงในด้านการนำไปใช้เป็นยาเพื่อบำบัดรักษาอาการเจ็บป่วยต่าง ๆ ของคนเราเป็นส่วนใหญ่

สำหรับการใช้สมุนไพรเพื่อไล่หรือกำจัดศัตรูพืชจึงเป็นอีกรูปแบบหนึ่งของการใช้ประโยชน์จากสมุนไพร ซึ่งจะว่าไปแล้วการใช้สมุนไพรเพื่อไล่หรือกำจัดแมลงนั้นไม่ใช่เรื่องใหม่สำหรับการทำเกษตรในเมืองไทย โดยเฉพาะแวดวงเกษตรทางเลือกนั้นได้มีการนำสมุนไพรมาใช้ป้องกันกำจัดศัตรูพืชมานานกว่า 20 ปีแล้ว แต่ยังไม่มีการส่งเสริมอย่างจริงจัง แต่ในปัจจุบันกระแสในเรื่องสิ่งแวดล้อมและการบริโภคเพื่อสุขภาพมีการตื่นตัวกันเพิ่มมากขึ้น ผู้คนทั่วโลกต่างเสาะแสวงหาสิ่งดำรงชีพที่ปราศจากการปนเปื้อนของสารเคมีและสารพิษต่างๆ จึงเป็นสาเหตุให้บรรดาเกษตรกรเริ่มหันมาให้ความสนใจกับการปลูกพืชผักผลไม้ปลอดสารพิษ และหาวิธีการต่างๆ เพื่อที่จะนำมาใช้ทดแทนสารเคมี พืชสมุนไพรจึงเป็นทางเลือกที่น่าสนใจที่สุด ซึ่งปัจจุบันภาคธุรกิจได้หันมาผลิตสารสกัดจากสมุนไพรเพื่อใช้สำหรับกำจัดศัตรูพืชออกมาจำหน่ายกันอย่างแพร่หลาย

สำหรับผู้ที่กำลังใช้หรือต้องการใช้พืชสมุนไพรต้องทำความเข้าใจกันเสียก่อนว่าการใช้พืชสมุนไพรเพื่อป้องกันและกำจัดศัตรูพืชไม่ได้เป็นวิธีการสำเร็จรูปที่จะช่วยป้องกันหรือแก้ไขปัญหาของศัตรูพืชได้อย่างเบ็ดเสร็จสมบูรณ์ เนื่องจากการใช้สมุนไพรในรูปแบบนี้แท้จริงแล้วเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการ กลับไปหาวิธีการสร้างสมดุลธรรมชาติ เพื่อให้เกิดการระบาดของแมลงศัตรูพืชน้อยที่สุด แต่ถ้าจะให้ดีเราควรจะมีการจัดการและการป้องกันแมลงศัตรูพืชตั้งแต่เริ่มต้นที่ทำการเพาะปลูก

โดยเริ่มตั้งแต่การเตรียมดินให้มีความอุดมสมบูรณ์ด้วยการปรับปรุงดินด้วยปุ๋ยพืชสด ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยคอก ปุ๋ยชีวภาพ รวมทั้งการใช้น้ำหมักชีวภาพเพื่อเสริมสร้างความแข็งแรงของ จุลินทรีย์

มีการวางแผนเลือกใช้พันธุ์พืชผักพื้นบ้านที่มีความต้านทานโรคและแมลงศัตรูพืช รวมทั้งการปลูกพืชผักแบบผสมผสานและหมุนเวียนด้วย

ซึ่งวิธีการต่าง ๆเหล่านี้จะช่วยลดการระบาดของแมลงศัตรูพืชได้มาก แต่หากเกิดปัญหาการระบาดของแมลงศัตรูพืชขึ้น

การใช้สมุนไพรก็เป็นอีกวิธีหนึ่งที่จะช่วยให้ปัญหาโรคและแมลงลดลงได้ แถมยังไม่เกิดสารพิษตกค้าง ที่สำคัญยังมีต้นทุนในการดำเนินงานน้อยกว่าสารเคมีอยู่มาก การใช้สมุนไพรไล่แมลงและศัตรูพืชจึงเป็นเรื่องที่น่าสนใจไม่น้อย

มนุษย์นั้นรู้จักการใช้สมุนไพรป้องกันกำจัดศัตรูพืชมานานแล้ว แต่สิ่งเหล่านี้กลับถูกมองข้าม ขาดการเผยแพร่ ประกอบกับสารเคมีทางการเกษตรในปัจจุบันหาได้ง่าย ใช้ได้ง่าย และเห็นผลรวดเร็วกว่า แต่เมื่อมีการใช้ในระยะเวลานานๆ ก็จะเริ่มส่งผลเสียออกมาให้เห็น มีทั้งผลกระทบต่อมนุษย์ สัตว์ พืช รวมทั้งสิ่งแวดล้อมด้วย

ปัจจุบัน นักวิชาการทางการเกษตร เกษตรกรผู้ผลิตและผู้บริโภค จึงได้ให้ความสำคัญกับการใช้สมุนไพรควบคุมศัตรูพืช สนใจภูมิปัญญาพื้นบ้านมากขึ้น รวมถึงนักวิชาการบางท่าน ได้หันมาสนใจค้นคว้าและพัฒนาสมุนไพรเพื่อให้มีคุณภาพและประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

สมุนไพรป้องกันกำจัดศัตรูพืช ยังมีข้อดีหลายอย่างคือ มีราคาถูก ปลอดภัย ต่อเกษตรกรผู้ใช้ ไม่มีสารพิษตกค้างในผลผลิตจึงปลอดภัยต่อผู้บริโภค รวมทั้งไม่เป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิตอื่นๆที่เป็นประโยชน์ในแปลงพืชผัก ไม่ตกค้างในดินและสภาพแวดล้อม


ชนิดของสมุนไพรป้องกันกำจัดแมลงศัตรูพืช
สมุนไพรที่มีประสิทธิภาพป้องกันกำจัดแมลงศัตรูพืช ได้แก่ :-
หางไหลขาว (โล่ติ้น) หางไหลแดง (กะเพียด) ยาสูบ (ยาฉุน) เถาบอระเพ็ด สาบเสือ พริกไทย ข่าแก่ ขมิ้นชัน ตะไคร้หอม ตะไคร้แกง ดีปลี พริก โหระพา สะระแน่ กระเทียม กระชาย กระเพรา ใบผกากรอง ใบดาวเรือง ใบมะเขือเทศ ใบคำแสด ใบน้อยหน่า ใบยอ ใบลูกสบู่ต้น ใบลูกเทียนหยด ใบมะระขี้นก เปลือกว่านหางจระเข้ ว่านน้ำ เมล็ดโพธิ์ เมล็ดแตงไทย เปลือกมะม่วงหิมพานต์ ดอกลำโพง ดอกเฟื่องฟ้าสด กลีบดอกชบา ลูกทุเรียนเทศ รากเจตมูลเพลิงแดง


สมุนไพรที่มีประสิทธิภาพป้องกันกำจัดหนอนชนิดต่าง ได้แก่ :
- สะเดา (ใบ+ผล) หางไหลขาว (โล่ติ้น) หางไหลแดง (กะเพียด) หนอนตายหยาก สาบเสือ ยาสูบ (ยาฉุน) ขมิ้นชัน ว่านน้ำ หัวกลอย เมล็ดละหุ่ง ใบและเมล็ดสะบู่ต้น ดาวเรือง ฝักคูณแก่ ใบเลี่ยน ใบควินิน ลูกควินิน ใบมะเขือเทศ เถาบอระเพ็ด ใบลูกเทียนหยด เปลือกใบเข็มป่า เปลือกต้นจิกและจิกสวน ต้นส้มเช้า เมล็ดมันแกว ใบยอ ลูกเปลือกต้นมังตาล เถาวัลย์ยาง เครือบักแตก คอแลน มุยเลือด ส้มกบ ตีนตั่งน้อย ปลีขาว เกล็ดลิ้น ย่านสำเภา พ่วงพี เข็มขาว ข่าบ้าน บัวตอง สบู่ดำ แสยก พญาไร้ใบ ใบแก่-ผลยี่โถ


สมุนไพรป้องกันกำจัดแมลงศัตรูพืช สามารถแยกตามชนิดของแมลงศัตรูพืชได้ดังนี้
1. หนอนกระทู้ - มันแกว สาบเสือ ยี่โถ สะเดา หนอนตายหยาก ใบมะเขือเทศ ดาวเรือง ขมิ้นชัน ข่า ขิง คูน น้อยหน่า
2. หนอนคืบกระหล่ำ - มันแกว สาบเสือ ยาสูบ ยี่โถ สะเดา หนอนตายหยาก ใบมะเขือเทศ ดาวเรือง ขมิ้นชัน คูน ตะไคร้หอม
3. หนอนใยผัก - มันแกว ยี่โถ สะเดา หนอนตายหยาก ใบมะเขือเทศ ดาวเรือง ขมิ้นชัน คูน ตะไคร้หอม
4. หนอนกอข้าว - ยาสูบ บอระเพ็ด ใบมะเขือเทศ
5. หนอนห่อใบข้าว - ผกากรอง


6. หนอนชอนใบ - ยาสูบ ใบมะเขือเทศ
7. หนอนกระทู้กล้า - สะเดา
8. หนอนหลอดหอม - ยี่โถ สะเดา หนอนตายหยาก ใบมะเขือเทศ ตะไคร้หอม
9. หนอนหนังเหนียว - ยี่โถ สะเดา หนอนตายหยาก ใบมะเขือเทศ คูน
10. หนอนม้วนใบ - ยี่โถ สะเดา หนอนตายหยาก ใบมะเขือเทศ คูน ตะไคร้หอม


11. หนอนกัดใบ - ยี่โถ สะเดา หนอนตายหยาก ใบมะเขือเทศ คูน ตะไคร้หอม
12. หนอนเจาะยอดเจาะดอก - ยี่โถ สะเดา ขมิ้นชัน คูน
13. หนอนเจาะลำต้น - สะเดา ใบมะเขือเทศ คูน
14. หนอนแก้ว - ใบมะเขือเทศ ขมิ้นชัน ตะไคร้หอม
15. หนอนผีเสื้อหัวกะโหลก - ใบมะเขือเทศ ดาวเรือง


16. หนอนผีเสื้อต่างๆ - มันแกว หนอนตายหยาก สะเดา คูน
17. ด้วงหมัดกระโดด - มันแกว ว่านน้ำ มะระขี้นก ยาสูบ กระเทียม
18. ด้วงเจาะเมล็ดถั่ว - ขมิ้นชัน ด้วงกัดใบ มะระขี้นก คูน
19. ด้วงเต่าฟักทอง - สะเดา กระเทียม น้อยหน่า
20. ด้วงหรือมอดทำลายเมล็ดพันธุ์ - ยี่โถ กระเทียม ขมิ้นชัน ข่า ขิง


21. มอดข้าวเปลือก - ว่านน้ำ
22. มวนเขียว - มันแกว ยาสูบ
23. มวนหวาน มันแกว ยาสูบ
24. แมลงสิงห์ข้าว - มะระขี้นก
25. เพลี้ยอ่อน - มันแกว ยาสูบ สะเดา หนอนตายหยาก ดาวเรือง กระเทียม น้อยหน่า


26. เพลี้ยไฟ - ยางมะละกอ สะเดา สาบเสือ ยาสูบ หนอนตายหยาก กระเทียม
27. เพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล - สะเดา สาบเสือ บอระเพ็ด
28. เพลี้ยจั๊กจั่นสีเขียว - สะเดา สาบเสือ บอระเพ็ด
29. เพลี้ยหอย - สาบเสือ
30. เพลี้ยแป้ง - ยาสูบ สะเดา ไรแดง ยาสูบ ขมิ้นชัน ไรขาว ยาสูบ ขมิ้นชัน


31. แมลงหวี่ขาว - ดาวเรือง กระเทียม
32. แมลงวันแดง - ว่านน้ำ น้อยหน่า สลอด ข่าเล็ก เงาะ บัวตอง ขิง พญาไร้ใบ
33. แมลงวันทอง - ว่านน้ำ หนอนตายหยาก บัวตอง มันแกว แสลงใจ
34. แมลงปากกัดผัก - ว่านน้ำ
35. แมลงกัดกินรากและเมล็ดในหลุมปลูก - มะรุม


36. จิ้งหรีด - ละหุ่ง สบู่ดำ สลอด
37. ปลวก - ละหุ่ง
38. ตั๊กแตน - สะเดา

สมุนไพรไล่แมลง เป็นพืชที่มีส่วนต่าง ๆ เช่น ใบ ราก เปลือก ดอก ผล ที่มีสารออกฤทธิ์ทั้งทางตรงและทางอ้อม ในการป้องกันกำจัดแมลงศัตรูพืช

ผลทางตรง จะมีผลกระทบต่อระบบประสาท และระบบหายใจ ทำให้แมลงตายทันที ผลทางอ้อม จะมีผลต่อระบบอื่น ๆ โดยการไปยับยั้งการกินอาหาร การลอกคราบ

การเจริญเติบโตของแมลง การใช้สมุนไพรไล่แมลงหรือกำจัดศัตรูพืชควรใช้ให้เหมาะสม คือ เลือกใช้ส่วนต่าง ๆ ของพืชสมุนไพรในช่วงเวลาที่เหมาะสม ดังนี้

ดอก..... ควรเก็บในระยะดอกตูมเพิ่งจะบาน
ผล ..... ควรเก็บในระยะที่ผลยังไม่สุก เพราะสารต่างยังไม่ถูกส่งไปเลี้ยงเมล็ด
เมล็ด ... ควรเก็บในระยะที่ผลสุกงอมเต็มที่ ซึ่งจะมีระยะที่เมล็ดแก่เต็มที่ และจะมีสารต่าง ๆ สะสมอยู่ในปริมาณมาก

หัวและราก .... ควรเก็บในระยะที่เริ่มมีดอก เพราะระยะนี้ต้นพืชจะมีการสะสมสารต่าง ๆ ไว้ที่รากและควรเก็บในฤดูหนาวปลายฤดูร้อน เพราะเป็นช่วงที่กระบวนสังเคราะห์แสงหยุดทำงาน

เปลือก ..... ควรเก็บก่อนที่จะมีการผลิใบใหม่และควรเก็บในฤดูร้อนและฤดูฝน


ดังนั้นก่อนที่จะนำสมุนไพรแต่ละชนิดมาในในการป้องกันกำจัดหรือไล่แมลงศัตรูพืช ควรมีการศึกษาหาข้อมูลให้ดีเสียก่อนว่าจะนำส่วนไหนมาใช้และใช้ในช่วงเวลาใดจึงจะก่อให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุดในการป้องกันกำจัดแมลง เพราะบางคนรู้เพียงว่าใช้พืชตัวนั้นตัวนี้ในการป้องกันกำจัดแต่ไม่ทราบว่าใช้ส่วนใดเวลาใดจึงจะเกิดประสิทธิภาพดีที่สุด


ที่มา : อาจารย์แสงเดือน อินชนบท สำนักฟาร์มมหาวิทยาลัยแม่โจ้ โทร. 053-873071 ในวันและเวลาราชการ