|
เมนูหลัก |
|||
|
» หน้าแรก » เว็บบอร์ด » ผู้ดูแล » ไม้ผล » พืชสวนครัว » พืชไร่ » ไม้ดอก-ไม้ประดับ » นาข้าว » อินทรีย์ชีวภาพ » ฮอร์โมน » จุลินทรีย์ » ปุ๋ยเคมี » สารสมุนไพร » ระบบน้ำ » ภูมิปัญญาพื้นบ้าน » ไร่กล้อมแกล้ม » โฆษณา ฟรี ! » โดย KIM ZA GASS » สมรภูมิเลือด » ชมรม |
|||
|
ผู้ที่กำลังใช้งานอยู่ |
|||
|
ขณะนี้มี 186 บุคคลทั่วไป และ 0 สมาชิกเข้าชม
ท่านยังไม่ได้ลงทะเบียนเป็นสมาชิก หากท่านต้องการ กรุณาสมัครฟรีได้ที่นี่ |
|||
|
เข้าระบบ |
|||
|
|
|||
|
สถิติผู้เข้าเว็บ |
|||
      ครั้ง เริ่มแต่วันที่ 1 มกราคม 2553 |
|||
|
product13 |
|||
 |
|||
|
product9 |
|||
 |
|||
|
product10 |
|||
 |
|||
|
product11 |
|||
 |
|||
|
product12 |
|||
 |
|||
 |
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
พืชสมุนไพร1 หน้า: 2/3
เกษตรดีที่เหมาะสมของพืชสมุนไพร ในอดีตที่ผ่านมาก่อนเกิดเหตุการณ์วิกฤตเศรษฐกิจ (พ.ศ 2540) ประชาชนคนไทยโดยทั่วไปไม่ใคร่สนใจและให้ความสำคัญในการนำพืชสมุนไพรมาใช้ประโยชน์กันมากนัก ส่วนใหญ่พืชสมุนไพรจะถูกนำมาใช้โดยหมอพื้นบ้านกลุ่มคนบางกลุ่มหรือใช้ในท้องถิ่นที่อยู่ห่างไกลจากชุมชน นอกจากนี้ค่านิยมของคนในอดีตจะให้ความเชื่อถือกับยาแผนปัจจุบันซึ่งนำเข้าจากต่างประเทศมากกว่า จนลืมนึกถึงคุณประโยชน์ของพืชสมุนไพรไทยซึ่งมีมากมายนานับประการ แต่ในปัจจุบันสถานการณ์ดังกล่าวได้แปรเปลี่ยนไป เนื่องจากสภาวะทางเศรษฐกิจประชาชนต้องหันมาดำรงชีวิตแบบเศรษฐกิจพอเพียง และหันมานิยมใช้ของที่ผลิตได้เองในประเทศ รวมทั้งได้ให้ความสำคัญกับการเอาใจใส่ต่อสุขภาพร่างกายมากขึ้น และได้มีการนำเอาสมุนไพรไทยมาใช้ประโยชน์เป็นอาหารเสริมสุขภาพ เป็นอาหารในครัวเรือนและใช้เป็นยารักษาโรคกันอย่างแพร่หลาย ตลอดจนได้มีการนำวัตถุดิบสมุนไพรมาพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ จำหน่ายกันทั่วไป ทำให้ในบางครั้งจะพบว่าวัตถุดิบสมุนไพรที่นำมาใช้นั้นมีคุณภาพไม่ได้มาตรฐาน การนำไปใช้ประโยชน์จึงไม่ได้ผลตรงตามสรรพคุณของพืชนั้น ๆ ทั้งนี้เนื่องจากผู้ผลิตวัตถุดิบยังไม่มีความรู้และความเข้าใจถึงขั้นตอนการผลิตที่ถูกต้องและเหมาะสมเพื่อให้ได้วัตถุดิบสมุนไพรที่มีคุณภาพดีมีสารออกฤทธิ์ตรงตามมาตรฐาน ซึ่ง หน่วยงานของรัฐมิได้นิ่งนอนใจได้พยายามร่วมมือในการจัดทำขั้นตอนการผลิตเกษตรดีที่เหมาะสม (Good Agricultural Practice - GAP) ในพืชหลายชนิดสำหรับพืชสมุนไพรในขณะนี้ยังไม่มีคู่มือ GAP เนื่องจากเป็นกลุ่มพืชที่มีความหลากหลายชนิดมากกว่ากลุ่มพืชชนิดอื่น ดังนั้น การจัดทำคู่มือ GAP ของพืชสมุนไพรแต่ละชนิดจึงต้องคำนึงถึงว่าพืชสมุนไพรชนิดนั้น ๆ มีศักยภาพในการผลิตจัดเป็นพืชเศรษฐกิจ มีข้อมูลการผลิตที่ถูกต้องและเหมาะสมเพียงพอ ตลอดจนเป็นพืชที่มีปัญหาเร่งด่วนที่ต้องรีบดำเนินการ สำหรับกรมวิชาการเกษตรได้มีการดำเนินการจัดทำคู่มือ GAP ในพืชเศรษฐกิจที่สำคัญของประเทศไปแล้วหลายชนิด เช่น ข้าว พืชไร่ พืชไม้ผล และพืชสวนอุตสาหกรรม สำหรับพืชสมุนไพรขณะนี้กรมวิชาการเกษตรอยู่ระหว่างการจัดทำคู่มือ GAP ในพืชพริกไทย ขมิ้น บุกและตะไคร้หอม • เกษตรดีที่เหมาะสม (Good Agricultural Practice – GAP) คือ แนวทางในการทำการเกษตรเพื่อให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพดีตรงตามมาตรฐานที่กำหนด ผลผลิตสูงคุ้มค่าต่อการลงทุน นอกจากนี้ขบวนการผลิตจะต้องปลอดภัยต่อเกษตรกรและผู้บริโภค มีการใช้ทรัพยากรที่เกิดประโยชน์สูงสุดเกิดความยั่งยืนทางการเกษตร และไม่ทำให้เกิดมลพิษต่อสิ่งแวดล้อมดังนั้นการผลิตเกษตรดีที่เหมาะสม (GAP) สำหรับพืชสมุนไพรในซึ่งขณะนี้ยังไม่มีคู่มือ GAP สำหรับพืชสมุนไพรเป็นรายพืช ผู้ผลิตอาจพิจารณาใช้หลักเกณฑ์สำหรับพืชทั่วไป ซึ่งกรมวิชาการเกษตรได้จัดทำไว้แล้วเป็นคู่มือในการผลิต โดยมีขั้นตอนต่าง ๆ ในการผลิตเกษตรดีที่เหมาะสมที่ควรคำนึงถึง ดังนี้ ดร. กนกวรรณ วัฒนโยธิน นักวิชาการเกษตร สถาบันวิจัยพืชสวน กรมวิชาการเกษตร 1. แหล่งปลูกแหล่งปลูก หมายถึง สถานที่ตั้งของสวน ที่จะทำการปลูกพืชสมุนไพร การเลือกแหล่งปลูกที่เหมาะสมควรคำนึงถึง สภาพพื้นที่ 1. เป็นพื้นที่ที่มีความสูงจากระดับน้ำทะเลเหมาะสมกับพืชแต่ละชนิดเนื่องจากสมุนไพรไทยมีความหลากหลายมากชนิด ดังนั้น การเลือกพื้นที่ปลูก จำเป็นต้องคำนึงถึงแหล่งปลูกที่เหมาะสม สมุนไพรบางชนิดขึ้นได้ในทุกสภาพพื้นที่ เช่น ฟ้าทะลายโจร แต่บางชนิดต้องการสภาพพื้นที่ที่เฉพาะเจาะจง เช่น กระวานต้องปลูกในสภาพพื้นที่ที่สูงจากระดับน้ำทะเล 300 เมตร ขึ้นไป เนื่องจากต้องการความเย็น และความชื้นสูงสำหรับการออกดอกติดผลหากปลูกในพื้นที่ระดับต่ำกว่านี้จะไม่ติดผลหรือติดผลน้อย เช่นเดียวกับอบเชยควรปลูกในพื้นที่สูงจากระดับน้ำทะเล 300 เมตรขึ้นไป แต่ไม่ควรสูงเกิน 500 เมตร จะได้อบเชยที่มีคุณภาพดี หากต่ำกว่านี้จะได้อบเชยที่มีคุณภาพไม่ดีมีสารสำคัญน้อย สมุนไพรบางชนิดต้องปลูกในพื้นที่ราบ เช่น พริกไทย ควรปลูกในแหล่งที่ต่ำกว่าระดับน้ำทะเล 300 เมตร เพราะถ้าปลูกในพื้นที่สูงจากระดับน้ำทะเลมากกว่านี้จะเจริญเติบโตช้า ออกดอกติดผลน้อย 2. พืชสมุนไพรโดยทั่วไปควรปลูกในที่มีความลาดเอียงต่ำ อยู่ใกล้แหล่งน้ำสะอาด ถ้าปลูกพืชในสภาพพื้นสมุนไพรที่ที่มีความลาดเอียงมาก จะทำให้หน้าดินถูกชะล้างไปได้ง่ายทำให้รากลอยมีผลต่อการเจริญเติบโตและสร้างสารสำคัญ โดยเฉพาะพืชสมุนไพรที่ต้องนำส่วนของรากมาใช้เป็นยาควรปลูกในพื้นที่ที่สม่ำเสมอและต้องมีการระบายน้ำดี 3. ห่างไกลจากแหล่งมลพิษ ซึ่งจะมีผลต่อการเจริญเติบโตและการผลิตสารสำคัญของพืชสมุนไพร ตลอดจนคุณภาพของวัตถุดิบสมุนไพรซึ่งอาจมีการปนเปื้อนของสารพิษได้ 4. ไม่เป็นแหล่งที่น้ำท่วมขัง ที่จะทำความเสียหายในพืชได้ ยกเว้นพืชสมุนไพรบางชนิดที่ชอบขึ้นในที่ชื้นแฉะหรือที่มีน้ำท่วมขัง เช่น บัวบก ว่านน้ำ5. การคมนาคมสะดวก ขนส่งผลผลิตถึงโรงงานหรือผู้บริโภคได้รวดเร็ว ลักษณะดิน 1. ควรเป็นดินที่มีความอุดมสมบูรณ์มีอินทรีย์วัตถุสูง มีหน้าดินลึกใกล้เคียงกับระบบรากของพืชแต่ละชนิดโดยทั่วไปจะพบว่าพืชสมุนไพรหลายชนิดสามารถขึ้นและเจริญเติบโตได้ง่ายตามธรรมชาติ ในเกือบทุกสภาพพื้นที่โดยเฉพาะในสภาพป่า นอกจากนี้บางชนิดยังพบว่าขึ้นเป็นวัชพืชในแปลงปลูกพืชเศรษฐกิจอื่นอีกด้วย เช่น หญ้าคา หรือฟ้าทะลายโจร แต่สำหรับในกรณีที่หากจะนำพืชสมุนไพรเหล่านี้มาปลูกเป็นการค้าจำเป็นต้องคำนึงถึงลักษณะดินที่เหมาะสม เพื่อให้ได้ผลผลิตสูงและวัตถุดิบสมุนไพรที่มีคุณภาพตรงตามมาตรฐานคุ้มค่าต่อการลงทุน 2. ชนิดดินเหมาะสมกับพืชสมุนไพรแต่ละชนิด โดยทั่วไปพบว่าดินร่วนซุย เหมาะสมกับพืชสมุนไพรเกือบทุกชนิด ยกเว้น บางชนิดชอบขึ้นในสภาพดินเหนียว เช่น สะเก หรือบางชนิดชอบดินเลนชายน้ำ เช่น ว่านน้ำ และสมุนไพรบางชนิดชอบขึ้นในสภาพดินร่วนปนทราย เช่น ว่านหางจระเข้ 3. มีการระบายน้ำที่เหมาะสมกับพืชแต่ละชนิด ยกเว้น พืชสมุนไพรบางชนิดชอบขึ้นในดินที่มีสภาพชื้นแฉะ เช่น บัวบก บางชนิดชอบขึ้นตามขอบริมฝั่งแม่น้ำหรือริมคลอง เช่น ว่านน้ำ บางชนิดชอบขึ้นตามป่าชายเลน เช่น เหงือกปลาหมอ สภาพภูมิอากาศ สภาพภูมิอากาศได้แก่ อุณหภูมิ ความชื้น ปริมาณน้ำฝน แสงแดดซึ่งมีผลต่อการเจริญเติบโต ผลผลิตและคุณภาพของพืชสมุนไพรค่อนข้างมาก ดังนั้น การจะเลือกปลูกพืชสมุนไพรชนิดใดควรคำนึงถึงปัจจัยเหล่านี้ให้มาก อุณหภูมิ อุณหภูมิมีผลต่อการเจริญเติบโตและออกดอก ติดผล หรือให้หัวของพืชสมุนไพรหลายชนิด พืชสมุนไพรบางชนิดต้องการสภาพอากาศเย็นในบางช่วง เช่น กระเทียม ต้องการอุณหภูมิต่ำ สำหรับการสร้างหัวหรือคำฝอยชอบขึ้นในสภาพอากาศเย็นทางภาคเหนือ บางชนิดทนทานต่อสภาพอากาศร้อนแห้งแล้ง เช่น มะขามเปรี้ยว แต่โดยทั่วไปจะพบว่าพืชสมุนไพรหลายชนิดขึ้นได้ในทุกสภาพอากาศ ความชื้น พืชสมุนไพรหลายชนิดต้องปลูกในสภาพอากาศที่ค่อนข้างชื้นและเย็น ชอบขึ้น ในสภาพป่าธรรมชาติ เช่น กระวาน เร่ว สำรอง ทำให้เป็นปัญหาในการนำมาปลูกเป็นการค้า จำเป็นต้องสร้างสภาพแวดล้อมให้คล้ายคลึงกับสภาพป่า เพื่อให้ได้ผลผลิตสูง มีคุณภาพดีแต่มีผลทำให้ต้นทุนการผลิตจะสูงตามไปด้วย ซึ่งอาจใช้วิธีปลูกแซมพืชอื่นบางชนิดชอบขึ้นในสภาพที่มีความชุ่มชื้นสูง เช่น ส้มแขก พบว่าแหล่งปลูกจะอยู่ทางภาคใต้ตอนล่างที่มีความชื้นสูง บางชนิดชอบสภาพอากาศร้อนชื้นเช่น พริกไทย กานพลู ปริมาณน้ำฝน น้ำเป็นจำเป็นต่อการเจริญเติบโตของพืช การปลูกพืชสมุนไพรบางชนิดต้องปลูกในที่มีปริมาณน้ำฝนเพียงพอ หรือมีแหล่งน้ำที่เพียงพอในช่วงฤดูแล้ง เช่น พริกไทย ตะไคร้ แต่มีพืชสมุนไพรหลายชนิดที่สามารถทนทานและเจริญเติบโตได้ในช่วงฤดูแล้ง เช่น มะขามแขก มะขาม แพงพวย ขี้เหล็กคำฝอย และบางชนิดจะพักตัวในช่วงฤดูแล้ง เช่น บุก ขมิ้น แสงแดด แสงแดดเป็นสิ่งจำเป็นต่อการสังเคราะห์แสงและการสร้างสารสำคัญของพืชสมุนไพร แต่ความต้องการแสงแดดของพืชสมุนไพรแต่ละชนิด ไม่เหมือนกัน บางชนิดชอบขึ้นในที่ร่มรำไร หรือปลูกแซมในพืชอื่น เช่น เร่ว กระวาน กวาวเครือ บางชนิดชอบขึ้นในที่โล่งแจ้งมีแดดจัด เช่น ว่านหางจระเข้ อบเชย เป็นต้น แหล่งน้ำ มีคุณสมบัติเหมาะสม โดยทั่วไปควร มีค่าความเป็นกรด-ด่าง (pH)เป็นกลาง ประมาณ 7 เป็นน้ำสะอาดไม่มีสารพิษปนเปื้อนหรือไหลผ่านแหล่งที่มีการปนเปื้อนของเชื้อโรคและโลหะหนัก เช่นไหลผ่านโรงงานอุตสาหกรรม ซึ่งอาจปนเปื้อนไปกับผลผลิตทำให้คุณภาพของวัตถุดิบสมุนไพรไม่ได้มาตรฐาน 2. ชนิด/พันธุ์พืช เป็นชนิดพืชที่ถูกต้อง การเลือกชนิดพืชสมุนไพรมาปลูกเป็นการค้าควรตรวจสอบชื่อและลักษณะของพืชนั้น ๆ ให้ถูกต้อง บางชนิดมีชื่อพ้องกัน อาจมีสรรพคุณต่างกัน เช่น เสลดพังพอน มี 2 ชนิด ได้แก่ เสลดพังพอนตัวเมีย (พญายอ) และเสลดพังพอนตัวผู้ หรือ หญ้าใต้ใบและลูกใต้ใบ เป็นคนละชนิดกัน หากเลือกผิดชนิด จะมีผลทำให้สรรพคุณของวัตถุดิบสมุนไพรไม่ถูกต้อง เป็นพันธุ์ที่ตลาดต้องการ โดยมีลักษณะของพันธุ์ ดังนี้ - เป็นพันธุ์ที่เจริญเติบโตเร็ว ให้ผลผลิตสูงและมีคุณภาพดี ตรงตามมาตรฐานความต้องการของตลาด เช่น บุก ควรเป็นพันธุ์บุกเนื้อทราย จะมีคุณภาพดี หรือพริกไทยซึ่งปัจจุบันจัดเป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญ พันธุ์ที่ปลูกเป็นการค้า ควรใช้พันธุ์ซาราวัดหรือพันธุ์ศรีลังกา เนื่องจากให้ผลผลิตสูง แต่โดยทั่วไปพบว่าข้อมูลการจำแนกพันธุ์พืชสมุนไพรมีค่อนข้างจำกัดทำให้เป็นปัญหาในการนำมาผลิตเป็นการค้าเช่นกัน ดังนั้นในเบื้องต้นหากไม่มีข้อมูลเรื่องพันธุ์พืช ควรเน้นเรื่องการเลือกชนิดพืชให้ถูกต้องก่อนจะนำมาปลูก - เป็นพันธุ์ต้านทานหรือทนทานต่อโรคและแมลงศัตรูพืช ในกรณีนี้ จะพบว่าการวิจัยในด้านปรับปรุงพันธุ์พืชสมุนไพรเพื่อต้านทานโรคแมลงมีค่อนข้างน้อย เนื่องจากที่ผ่านมาการปลูกพืชสมุนไพรเป็นการค้า ในพื้นที่ใหญ่มีน้อยมาก ดังนั้นจึงไม่ค่อยพบ ปัญหาเรื่องการระบาดของโรคแมลง ยกเว้นในพืชที่จัดเป็นพืชเศรษฐกิจแล้ว เช่น พริกไทย พริก ขิง และขมิ้นจะมีการระบาดของโรคแมลงมาก แต่อย่างไรก็ตามในขณะนี้ยังไม่มีพันธุ์ที่ต้านทานหรือทนทานต่อโรคแมลง 3. การปลูก การเตรียมแปลงปลูก ทำการไถพรวน เก็บซากพืชปรับสภาพพื้นดินให้เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของพืชแต่ละชนิด เช่น ขมิ้น ควรยกร่างขนาดกว้างประมาณ 50-60 ซม. สูงประมาณ 25 ซม. แต่สำหรับว่านหางจระเข้อาจยกร่างหรือไม่ยกร่องก็ได้แต่ต้องปรับพื้นที่ให้สม่ำเสมอ ระยะปลูก ควรจัดให้เหมาะสมกับพืชแต่ละชนิดเพื่อให้มีการใช้พื้นที่ให้เกิดประโยชน์สูงสุดและให้ได้ผลผลิตต่อไร่สูงสุด เช่น พริกไทย ใช้ระยะปลูก 2x2 เมตร ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับชนิดของพันธุ์ ถ้าเป็นพันธุ์พุ่มใหญ่ระยะปลูกอาจเพิ่มเป็น 2.25x2.25 เมตรในขณะที่ขมิ้นใช้ระยะปลูก 30x30 ซม. หรือว่านหางจระเข้ใช้ระยะปลูก 30-50x80-100 ซม. การ ตัดแต่ง ทำการตัดแต่งตามกำหนดเวลาอย่างถูกต้องและถูกวิธีของพืชแต่ละชนิด เช่น อบเชย ต้องตัดกิ่งแขนงบริเวณโคนต้นออกเพื่อให้ลำต้นตั้งตรงหรือพริกไทยต้องตัดเถาที่เกิน 3 เถา/ต้น ออกรวมทั้งตัดกิ่งที่ถูกทำลายด้วยโรคและแมลงทิ้ง การดูแลรักษา 1. การให้ปุ๋ย ปุ๋ยเป็นปัจจัยสำคัญและจำเป็นต่อการเจริญเติบโต การเพิ่มผลผลิตและคุณภาพ ตลอดจนปรับปรุงบำรุงดิน โดยเฉพาะพืชสมุนไพรการใส่ปุ๋ยจะมีผลต่อปริมาณสารสำคัญและคุณภาพของสมุนไพรดังนั้นควรศึกษาข้อมูลการใส่ปุ๋ยของพืชแต่ละชนิดให้เหมาะสมเนื่องจากหากใส่ปุ๋ยที่เร่งการเจริญเติบโตเร็วเกินไปปริมาณการสร้างสารอาจน้อยลง จำเป็นต้องใส่ให้สัมพันธ์กันทั้งในด้านผลผลิตและคุณภาพ โดยทั่วไปปุ๋ยที่เหมาะสมกับพืชสมุนไพรควรเป็นปุ๋ยอินทรีย์ อย่างไรก็ตามหากมีการใส่ปุ๋ยชนิดอื่น ๆด้วยมีข้อควรคำนึง ดังนี้ 1.1 การให้ปุ๋ยอินทรีย์ 1. มีการจัดการการลดระดับของเชื้อที่ก่อให้เกิดโรคกับมนุษย์และสัตว์ เช่น ผ่านขบวนการหมักให้ย่อยสลายโดยสมบูรณ์ 2. ปราศจากการปนเปื้อนของโลหะหนัก 1.2 การให้ปุ๋ยเคมี 1. เมื่อใส่แล้วปรับสภาพความเป็นกรดด่างของดินให้เหมาะสมต่อพืชแต่ละชนิด 2. เลือกชนิดของปุ๋ยและปริมาณให้ถูกต้อง ตามความต้องการของพืชแต่ละชนิด เช่น การให้ปุ๋ยไนโตรเจนมากเกินไป การเจริญเติบโตจะเร็ว แต่อาจมีผลทำให้ปริมาณสารสำคัญในพืชลดลง 3. ให้ปุ๋ยในระยะที่พืชที่ต้องการในตำแหน่งที่พืชจะให้ประโยชน์ได้ง่ายและรวดเร็วที่สุด 2. การให้น้ำ 1. เลือกใช้ระบบการให้น้ำที่มีประสิทธิภาพสูง คุ้มกับการลงทุน 2. วิธีการให้น้ำต้องเหมาะสมกับพืชแต่ละชนิด บางชนิดต้องการน้ำในปริมาณน้อยมาก เช่น กระชายดำ บางชนิดต้องมีการให้น้ำสม่ำเสมอ เช่น พริกไทย 3. ให้น้ำในปริมาณและกำหนดเวลาที่เหมาะสมกับพืชแต่ละชนิด บางชนิดสามารถให้อาทิตย์ ละ 1 ครั้ง บางชนิดจำเป็นต้องให้ทุกวัน 3. การป้องกันกำจัดศัตรูพืช การป้องกันกำจัดศัตรูพืชเป็นองค์ประกอบสำคัญ ในการผลิตทางการเกษตรอย่างถูกต้องและเหมาะสม การป้องกันกำจัดศัตรูพืชจะต้องมีประสิทธิภาพ ปลอดภัย และไม่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งมีข้อแนะนำดังนี้ 3.1 การใช้สารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืช จะใช้ต่อเมื่อไม่มีการป้องกันกำจัดศัตรูพืชอื่นที่ได้ผลแล้ว และใช้เมื่อจำเป็นเท่านั้น คือ เมื่อระดับประชากรของศัตรูพืชสูงถึงระดับเศรษฐกิจที่มีผลทำให้ผลผลิตเสียหายมาก วิธีการเลือกสารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืชและวิธีปฏิบัติ ดังนี้ 1. ใช้สิ่งทดแทนสารเคมีที่ปลอดภัยกว่า เช่น สารสกัดจากสะเดา เชื้อจุลินทรีย์หรือไส้เดือนฝอย เป็นต้น แทนการใช้สารเคมีที่มีอันตรายสูง 2. เลือกใช้สารเคมีชนิดที่มีการขึ้นทะเบียนแล้ว มีฉลากระบุวิธีการใช้ และข้อระวังอย่างชัดเจน 3. ปฏิบัติตามวิธีการใช้ (ทั้งก่อนพ่น ขณะพ่น และภายหลังการพ่น) และใช้เครื่องพ่นสารเคมีที่เหมาะสมกับชนิดพืช และสภาพของพืชที่จะใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัย 3.2 การป้องกันกำจัดศัตรูพืชด้วยวิธีอื่นๆ ควรหลีกเลี่ยงการใช้สารป้องกันกำจัดศัตรูพืช โดยพยายามใช้การป้องกันกำจัดศัตรูพืชด้วยวิธีอื่น ๆ เช่น ใช้พันธุ์ต้านทาน ใช้วิธีทางชีวภาพ ใช้การเขตกรรม และใช้วิธีกล เป็นต้น 3.3 การป้องกันกำจัดศัตรูพืชโดยวิธีผสมผสาน ได้แก่ การผสมผสานการป้องกันศัตรูพืชวิธีต่าง ๆ เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุด ทั้งในทางเศรษฐกิจสิ่งแวดล้อม และเป็นที่ยอมรับทางสังคมเช่น การใช่สารสกัดชีวภาพ สลับกับการใช้สารเคมี เป็นต้น 4. วิทยาการหลังการเก็บเกี่ยว 4.1 การเก็บเกี่ยว 1. เก็บเกี่ยวผลผลิตตามระยะเวลาที่เหมาะสม โดยวิธีที่ถูกต้องเพื่อให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพสูงสุด เนื่องจากการนำพืชสมุนไพรมาใช้ประโยชน์ ส่วนที่ต้องคำนึงถึงให้มากได้แก่ สารสำคัญในพืชซึ่งเป็นตัวกำหนดคุณภาพมาตรฐานของพืชสมุนไพร หากเก็บเกี่ยวไม่ถูกต้อง จะทำให้ได้วัตถุดิบที่มีสารสำคัญน้อย มีคุณภาพไม่ได้ตามมาตรฐานหรือบางครั้งอาจมีสารพิษโดยมีหลักที่ควรคำนึงถึงดังนี้ - เก็บให้ถูกส่วนได้แก่ส่วนของราก ลำต้น ใบ ดอก ผล เมล็ด เช่น ฟ้าทะลายโจรใช้ส่วนใบ,ขมิ้นใช้เหง้า , อบเชยใช้เปลือกหรือใบ , กานพูลส่วนใช้ดอก, มะแว้งใช้ผล , คำฝอยใช้ส่วนของกลีบดอก , มะขามแขกใช้ส่วนของใบและฝักเป็นต้น - เก็บให้ถูกช่วงเวลา เช่น เช้า สาย บ่าย ก่อนดอกบาน หลังดอกบาน ฤดูฝน ฤดูหนาว ฤดูร้อน เช่น ฟ้าทะลายโจรควรเก็บเกี่ยวในช่วงก่อนดอกบาน กานพูลเก็บเกี่ยวดอกอ่อนยังไม่บาน ส่วนสมุนไพรที่ใช้ส่วนของรากหรือเหง้าต้องเก็บเกี่ยวเมื่อพืชหยุดการเจริญเติบโต (พักตัว) โดยควรเก็บช่วงฤดูหนาวถึงปลายฤดูร้อน เช่น ขมิ้นและ บุก หากเป็นพืชที่ใช้ส่วนของดอกควรเก็บในช่วงเวลาเช้าเป็นต้น - เก็บให้ถูกช่วงอายุ เช่น ขมิ้น อายุเก็บเกี่ยวที่ให้สารสำคัญสูงต้องไม่น้อยกว่า 8 เดือน มะขามแขกเก็บเกี่ยวเมื่อฝักมีอายุ 20 – 23 วัน มะแว้งเก็บผลแก่จัดสีเขียวยังไม่สุกนอกจากนี้ในพืชสมุนไพรบางชนิดหากเก็บผิดช่วงอาจมีสารพิษได้ เช่น เห็ดหลินจือ เก็บในช่วงอายุน้อยจะมีสารพิษ 2. ภาชนะที่ใส่และเก็บเกี่ยวต้องสะอาดปราศจากเศษดิน ผงฝุ่น เชื้อโรค แมลง ฯลฯ 3. แยกผลผลิตที่ได้มาตรฐาน สะอาดปราศจากโรค แมลง และวัชพืช ออกจากผลผลิตที่ไม่ได้มาตรฐาน และมีส่วนปนเปื้อน หากมีเศษพืช ดิน ฯลฯ ต้องเก็บออกให้หมดและถ้าเป็นรากหรือหัวใต้ดินต้องล้างน้ำให้สะอาดก่อนนำไปผ่านขบวนการทำแห้ง 4. ทำการตาก / อบ ผึ่ง หรือบ่มผลผลิตสมุนไพร ในสถานที่หรือภาชนะที่สะอาด ไม่ควรวางตากโดยตรงบนพื้นดินหรือพื้นซีเมนต์หรือตากใต้ราวสายไฟฟ้าที่เป็นที่เกาะของนกซึ่งอาจถ่ายสิ่งปฏิกูลลงในผลผลิตได้ หากอบควรอบในอุณหภูมิที่เหมาะสม เช่น ใบควรอบที่อุณหภูมิไม่เกิน 40 co หากเป็นส่วนของต้นเปลือกหรือรากใช้อุณหภูมิไม่เกิน 60 co บางชนิดต้องผึ่งในร่มก่อนการตากแดด เช่น อบเชย นอกจากนี้สมุนไพรบางชนิดมีน้ำมันหอมระเหยเช่นใบกะเพราอุณหภูมิที่ใช้ไม่ควรเกิน 30 co เพื่อป้องกันการระเหยของน้ำมันหอมระเหย 5. ต้องทำการตาก ผึ่ง/อบ ผลผลิตสมุนไพรให้แห้งสนิท โดยทั่วไปจะให้มีความชื้นเหลือประมาณ 12-13 % เพื่อป้องกันการเกิดเชื้อราในช่วงขณะเก็บรอการจำหน่าย 4.2 การเก็บรักษาผลผลิตและการบรรจุ 1. คัดแยกเพื่อบรรจุ ในโรงคัดหรือโรงเรือนที่สะอาดถูกสุขอนามัย 2. ผู้ปฏิบัติงานมีสุขอนามัยที่ดีมีความรู้และปฏิบัติที่ถูกต้อง 3. ภาชนะบรรจุเหมาะสม ไม่บรรจุแน่นจนเกินไป 4. ถ้าจำเป็นต้องเก็บรักษาไว้ ควรเก็บในที่อุณหภูมิต่ำ หรือในที่มีอากาศถ่ายเทได้สะดวก สะอาด ปลอดภัยจากการรบกวนของแมลงและสัตว์ต่าง ๆ เนื่องจากวัตถุดิบสมุนไพร ส่วนใหญ่ต้องผ่านขบวนการทำให้แห้งและรอการนำไปจำหน่ายหรือแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์สมุนไพร ซึ่งหากช่วงการเก็บรักษาไม่ดีอาจทำให้เกิดเชื้อราได้ หรือมีสิ่งปฏิกูลจากแมลงปนเปื้อน ซึ่งมีผลต่อคุณภาพของสมุนไพร แทนที่จะใช้รักษาโรคอาจทำให้ผู้บริโภคเกิดอันตรายได้ 4.3 การขนส่ง 1. การขนส่งควรทำอย่างระมัดระวัง เพื่อไม่ให้ผลผลิตช้ำหรือเสียหาย เช่น ว่าน หางจระเข้ หรือฝักมะขามแขกหากเกิดการกระแทกอาจทำให้เสียหายได้ 2. อุณหภูมิระหว่างการขนส่งไม่ร้อนเกินไป หรือมีการซ้อนทับจนทำให้คุณภาพผลผลิตเสียหายได้ 3. ขนส่งให้ถึงผู้บริโภคหรือโรงงานโดยเร็วที่สุด 5. สุขลักษณะและความสะอาด - ควรรักษาแปลงปลูกสมุนไพรให้ถูกสุขลักษณะและสะอาดอยู่เสมอ - กำจัดวัชพืช เพื่อไม่ให้แข่งขันกับพืชหลัก หรือเป็นแหล่งเพาะศัตรูพืชซึ่งอาจติดไปกับผลผลิต - หลังการตัดแต่ง ควรนำเศษพืชไปทิ้งนอกแปลงหรือทำลายเสีย - หลังการพ่นสารป้องกันกำจัดศัตรูพืช ต้องทำความสะอาดอุปกรณ์ที่ใช้ เผากำจัดวัสดุเหลือใช้ และกำจัดภาชนะบรรจุให้ถูกวิธี - เก็บรักษาวัสดุทางการเกษตร เช่น ปุ๋ย สารป้องกันกำจัดศัตรูพืช เครื่องมือ เครื่องใช้ ในการทำการเกษตรกรรมให้เรียบร้อยปลอดภัย อยู่ในสภาพพร้อมใช้งาน 6. การบันทึกข้อมูล ในการผลิตเกษตรดีที่เหมาะสมของพืชสมุนไพร ควรมีการบันทึกข้อมูลการปฏิบัติในขั้นตอนการผลิตต่าง ๆ เพื่อสามารถนำไปใช้ในการตรวจสอบวิธีการผลิตได้โดยเฉพาะพืชสมุนไพรซึ่งส่วนสำคัญที่สุดในวัตถุดิบคือสารออกฤทธิ์ ดังนั้นการบันทึกข้อมูลจะเป็นสิ่งที่ช่วยในการผลิตวัตถุดิบให้ได้สารออกฤทธิ์ที่มีคุณภาพตรงตามมาตรฐานและหากมีข้อผิดพลาดหรือบกพร่องเกิดขึ้น จะได้สามารถแก้ไขหรือปรับปรุงวิธีการผลิตได้ทันทีรายละเอียดที่ควรบันทึกได้แก่ 1. บันทึกขั้นตอนการผลิต เช่น รายละเอียดการใส่ปุ๋ย ให้น้ำ การใช้สารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืช โดยเฉพาะปุ๋ยซึ่งมีผลต่อปริมาณสารสำคัญ และสารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืช ซึ่งหากมีสารพิษตกค้างจะทำให้คุณภาพของสมุนไพรไม่เป็นไปตามมาตรฐาน 2. บันทึก วันปลูก วันออกดอก วันเก็บเกี่ยว การเก็บเกี่ยว วิธีการบรรจุ การขนส่ง และชื่อผู้ปฏิบัติงาน ฯลฯ เพื่อใช้ตรวจสอบคุณภาพของวัตถุดิบสมุนไพร เช่น ถ้าเก็บเกี่ยวในช่วงเวลา/อายุ ที่ไม่เหมาะสมจะมีผลทำให้คุณภาพต่ำ ข้อมูลที่บันทึกไว้จะสามารถนำมาใช้ปรับปรุงแก้ไขวิธีการผลิตให้ได้วัตถุดิบสมุนไพรที่มีคุณภาพดีตามมาตรฐาน 3. บันทึก วัน เดือน ปี และวิธีการปฏิบัติงานเพื่อใช้ตรวจสอบ และวางแผนการป้องกันและแก้ไขปัญหาจากหลักเกณฑ์ดังกล่าวข้างต้น จะเห็นได้ว่าการผลิตพืชสมุนไพรให้ถูกต้องและเหมาะสมเพื่อให้ได้ผลผลิตสูงและมีคุณภาพดีตรงตามมาตรฐานความต้องการของตลาด จำเป็นต้องทำการศึกษาหาข้อมูลก่อนการดำเนินงานให้เข้าใจถ่องแท้ก่อนตัดสินใจทำการปลูก และในขณะทำการปลูกพืชนั้น ๆ จำเป็นต้องปฏิบัติตามหลักเกณฑ์ของ คู่มือเกษตรที่ดีเหมาะสม (GAP)เฉพาะพืชชนิดนั้น ๆ เพื่อให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพดีตรงตามมาตรฐาน โดยขณะนี้กรมวิชาการเกษตรและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องอยู่ระหว่างการดำเนินงานการจัดเตรียมระบบการติดตาม ตรวจสอบและประเมินวิธีการผลิตที่ถูกต้องเพื่อการรับรองมาตรฐานคุณภาพสินค้าเกษตรในอนาคต เพื่อให้สินค้าเกษตรไทยได้มาตรฐานสากลและเป็นที่ยอมรับของนานาประเทศ อย่างไรก็ตาม แม้ว่าในขณะนี้ กรมวิชาการเกษตรยังไม่มีคู่มือ GAP สำหรับพืชสมุนไพรเกษตรกรที่สนใจจะปลูกพืชในกลุ่มนี้ อาจค้นคว้าข้อมูลจากแหล่งความรู้/เอกสาร หรือสอบถามจากผู้เชี่ยวชาญจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องก่อนลงมือปฎิบัติเพื่อจะได้ผลิตวัตถุดิบสมุนไพรที่ถูกต้องและเหมาะสมเป็นที่ยอมรับทั้งในและต่างประเทศ เอกสารอ้างอิง 1. กนกวรรณ วัฒนโยธิน. 2530. การปลูกพริกไทย.วารสารเกษตรก้าวหน้า.ปีที่ 2 ฉบับที่ 3.หน้า 12-21. 2. กนกวรรณ วัฒนโยธิน. 2543. สถานการณ์การผลิตพืชสมุนไพรและการเกษตรดีที่เหมาะสมของพืชสมุนไพร.เอกสารประกอบการฝึกอบรมเรื่อง”ศักยภาพการผลิตและการตลาดพืชสมุนไพร.”สำนักงานพาณิชย์, จังหวัดพิษณุโลก. 9 หน้า. 3. กนกวรรณ วัฒนโยธิน. 2545. อบเชย. เอกสารแผ่นพับ.สถาบันวิจัยพืชสวน.กรมวิชาการเกษตร.6 หน้า. 4. กรมวิชาการเกษตร. 2541. การผลิตทางการเกษตรอย่างถูกต้องและเหมาะสม Good Agricultural Practice (GAP). กระทรวงเกษตรและสหกรณ์การเกษตร. 50 หน้า. 5. กรมส่งเสริมการส่งออก. 2542. การส่งออกสมุนไพรไทย. ศูนย์ข้อมูลสนเทศการค้าระหว่างประเทศ. กรมส่งเสริมการส่งออก. หนังสือพิมพ์สยามธุรกิจรายสัปดาห์. 7-13 พฤศจิกายน 2542. 6. กองวิจัยและพัฒนาสมุนไพร. 2533. ว่านหางจระเข้. เอกสารแผ่นพับ.กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์. กระทรวงสาธารณสุข. 6. หน้า 7. ชัชวาล โห้สงวน. 2540. การผลิตและการตลาดพืชสมุนไพรและเครื่องเทศ. กองวิจัย.ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร. 162 หน้า. 8. ดรุณ เพ็ชรพลาย และคณะ. 2541. สมุนไพรพื้นบ้าน. สถาบันวิจัยสมุนไพร.กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์. 199 หน้า. 9. ทวีผล เดชาติวงค์ ณ อยุธยา และ คณะ. 2542. มาตรฐานสมุนไพรไทย ฟ้าทะลายโจร. สถาบันวิจัยสมุนไพร.กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์.66 หน้า. 10. นันทวัน บุญยะประภัศร. 2535. การผลิตสมุนไพรให้ได้คุณภาพ. เอกสารโรเนียวประกอบการฝึกอบรมเรื่อง “การพัฒนาคุณภาพของสมุนไพรและเครื่องเทศ”. 4 หน้า. 11. พนิดา กาญจนภี.2535.แนวทางการพัฒนาคุณภาพสมุนไพร.เอกสารประกอบการอภิปรายเรื่อง ลักษณะความต้องการสมุนไพรและเครื่องเทศ.โครงการวิจัยและพัฒนา.องค์การเภสัชกรรม. 6 หน้า 12. วนิดา จันทรเทพเทวัญ. 2542. มาตรฐานของสมุนไพรและผลิตภัณฑ์. เอกสารโรเนียวประกอบการสัมมนาเรื่อง “สมุนไพรกับการแพทย์แผนไทยในภาคตะวันออก”. 14 หน้า. 13. เสาวภา พรสิริพงษ์ และวิชิต เปานิล. 2541. การพัฒนาการผลิตสมุนไพรเพื่อเป็นยาในประเทศไทยสถานภาพ ปัญหา อุปสรรค และแนวทางแก้ไข. มูลนิธิการแพทย์แผนไทยพัฒนา. สถาบันการแพทย์แผนไทย. 137 หน้า. 14. หรรษา จักรพันธุ์ ณ อยุธยา และ อรนุช เกษประเสิรฐ. 2532. พืชสมุนไพร-พืชหอม.เอกสารวิชาการกองพฤกษศาสตร์และวัชพืช. กรมวิชาการเกษตร. 109 หน้า.  หน้าก่อน (1/3) - หน้าถัดไป (3/3)  |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
