อภิธานศัพท์
|
|
•
|
กรดอะมิโน (Amino Acid) คือ หน่วยย่อยของโปรตีน ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญในสิ่งมีชีวิตทุกชนิด แบ่งเป็นกรดอะมิโนจำเป็นและไม่จำเป็น
|
|
•
|
ความดันออสโมติก (Osmotic Pressure) คือ ความดันที่ก่อให้เกิดการซึมผ่านเยื่อบางของของเหลว
|
|
•
|
คอเลสเตอรอล (Cholesterol) เป็นไขมันที่มีประโยชน์ถ้ามีในปริมาณที่พอเหมาะ คอเลสเตอรอลเป็นส่วนประกอบของผนังเซลล์ต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง
|
|
|
เซลล์สมอง หากมีไขมันคอเลสเตอรอลมากเกินไป ไขมันเหล่านี้จะไปสะสมอยู่ตามผนังหลอดเลือดแดงทั่วร่างกาย
|
|
•
|
แคททิชิน (Catechins) เป็นสารออกฤทธิ์กลุ่ม Flavonoids ชนิดพิเศษที่พบในชา พบปริมาณมากในชาเขียว
|
|
•
|
ธาตุเหล็กที่อยู่ในรูปที่ไม่ใช่ฮีม (Non-heme iron) พบในพืชผักต่างๆ โดยเฉพาะผักใบเขียวเข้ม ได้แก่ ผักกูด ผักแว่น ดอกโสน โหระพา มะเขือพวง
|
|
|
ผักกะเฉด รวมทั้งธัญพืช ได้แก่ ข้าว ถั่วเมล็ดแห้งต่างๆ ซึ่งประชากรในประเทศที่กำลังพัฒนาส่วนใหญ่รวมทั้งประเทศไทยบริโภคธาตุเหล็กจากพืชเป็นสำคัญ
|
|
|
อย่างไรก็ตาม ปริมาณที่ร่างกายเราสามารถดูดซึมธาตุเหล็กจากพืชไปใช้ประโยชน์ได้นั้นมีเพียงร้อยละ 2-10
|
|
|
นอกจากนี้ การดูดซึมของธาตุเหล็กที่ได้จากพืชยังขึ้นอยู่กับสารอื่นในอาหารที่รับประทานในมื้อนั้น สารที่ช่วยยับยั้งการดูดซึมธาตุเหล็กในอาหารที่สำคัญได้แก่
|
|
|
แทนนิน (Tannin) ซึ่งพบในผลิตภัณฑ์ชา กาแฟ และผักรสฝาดต่างๆ ได้แก่ ผักกระถิน ขี้เหล็ก ใบเมี่ยง ไฟเตต (Phytate) ซึ่งพบในอาหารที่มีส่วนประกอบของ
|
|
|
ธัญพืชและถั่วเมล็ดแห้ง ได้แก่ ข้าวโอ๊ต ข้าวฟ่าง ข้าวโพด นมถั่วเหลือง โดยทั้งแทนนินกับไฟเตตจะรวมตัวกันธาตุเหล็กให้อยู่ในรูปของสารประกอบเชิงซ้อน
|
|
|
ที่ทางเดินอาหารไม่สามารถดูดซึมไปใช้ประโยชน์ได้ นอกจากนี้อาหารที่มีแคลเซียม เช่น นมและผลิตภัณฑ์จากนม ยังส่งผลยับยั้งการดูดซึมธาตุเหล็ก
|
|
•
|
ธีอะฟลาวินส์ (Theaflavins) คือ สารกลุ่มโพลีฟีนอลที่เกิดจากการเรียงตัว (Polymerization) ของแคททิชิน ในระหว่างการบ่มชาอู่หลงและชาดำ
|
|
|
พบได้บ้างในชาเขียว
|
|
•
|
ไนโตรชามีน (Nitrosamine) คือ สารที่ก่อมะเร็ง และสารที่ก่อให้เกิดพิษในตับ
|
|
•
|
โปรตีน (Protein) คือ สารชีวโมเลกุลประเภทสารอินทรีย์ที่ประกอบด้วยธาตุคาร์บอน (C) ไฮโดรเจน (H) ออกซิเจน (O) ไนโตรเจน (N) เป็นองค์ประกอบ
|
|
|
สำคัญนอกจากนั้นยังมีธาตุอื่นๆ เช่น ซัลเฟอร์ (S) ฟอสฟอรัส (P) เหล็ก (Fe) สังกะสี (Zn) โปรตีนมีหน่วยย่อยคือ กรดอะมิโนเรียงต่อกันด้วยพันธะเปปไทด์
|
|
|
โปรตีนมีหน้าที่สำคัญต่อโครงสร้างและกิจกรรมภายในเซลล์ของสิ่งมีชีวิตทุกชนิด
|
|
•
|
ฟลาโวนอยด์ (Flavonoids) เป็นกลุ่มสารที่ให้สีสันแก่พืช รวมถึงสีสันสวยงามของกลีบดอกไม้ สารกลุ่มนี้สามารถดูดซับรังสีอุลตร้าไวโอเล็ทได้ดีและเปล่งออกมา
|
|
|
เป็นแสงสีต่างๆของดอกไม้ พืชได้พัฒนากระบวนการสร้างฟลาโวนอยด์ขึ้นเพื่อป้องกันอันตรายจากรังสีอุลตร้าไวโอเล็ท
|
|
•
|
เมแทบอลิซึม (Metabolism) คือ การเปลี่ยนแปลงทางชีวเคมีของสารประกอบเคมีในสิ่งมีชีวิตในระดับเซลล์ ประกอบด้วยกระบวนการชีวสังเคราะห์
|
|
|
เพื่อการสร้างสารประกอบอินทรีย์ที่มีโมเลกุลใหญ่ขึ้น ซึ่งเรียกว่าแอแนบอลิซึม (Anabolism) และในทางกลับกันกระบวนการย่อยสลายที่ทำให้โมเลกุลใหญ่เล็กลง
|
|
|
เรียกว่า แคแทบอลิซึม (Catabolism)
|
|
•
|
สารแอนติ แองจิโอเจนิก (Antiangiogenic Agent) คือ สารต้านการสร้างหลอดเลือดฝอย
|
|
•
|
เอนไซม์ (Enzyme) คือ โปรตีนที่ทำหน้าที่เร่งปฏิกิริยาเคมี มีความสำคัญและจำเป็นสำหรับสิ่งมีชีวิต เพราะว่าปฏิกิริยาเคมีส่วนใหญ่ในเซลล์จะเกิดช้ามาก
|
|
|
ซึ่งถ้าขาดเอนไซม์อาจทำให้ระบบการทำงานของเซลล์ผิดปกติและอาจเกิดโรคตามมาได้
|
|
•
|
เอนไซม์ไซโคลออกซิจีเนส (Cyclo-oxygenase) คือ เอนไซม์ที่ทำให้เกิดการรวมตัวกันของเกล็ดเลือด
|
|
•
|
เอสโตรเจน (Estrogens) คือ เป็นฮอร์โมนที่สร้างขึ้นภายในร่างกาย ช่วยในการเจริญเติบโตและพัฒนาการของอวัยวะสืบพันธุ์เพศหญิง
|
|
•
|
แอลดีแอล คอเลสเตอรอล (LDL-cholesterol) คือ Low Density Lipoprotein เป็นคอเลสเตอรอลรูปหนึ่งที่พบมากในกระแสเลือด หากมีมากก็จะเกาะ
|
|
|
ตามผนังหลอดเลือดและทำลายผนังหลอดเลือด ซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงทำให้หลอดเลือดตีบ
|
|
•
|
แอสไพริน (Aspirin) เป็นยาบรรเทาอาการปวด ลดไข้ บรรเทาอาการข้ออักเสบ และใช้เป็นยาป้องกันการรวมตัวของเกล็ดเลือด
|
|
•
|
ไอโซฟลาโวนอยด์ (soflavonoids) คือ เป็นกลุ่มสารที่พืชสร้างขึ้นเพื่อป้องกันตัวเองจากสิ่งแวดล้อมเช่นเดียวกับสารในกลุ่ม Flavonoids ไอโซฟลาโวนอยด์
|
|
|
พบมากในพืชตระกูลถั่ว สารที่สำคัญในกลุ่มนี้ ได้แก่ ไอโซฟลาโวนส์ (Isoflavones) และคูเมสแทนส์ (Coumestans)
|
|
•
|
ฮอร์โมน (Hormone) คือ สารชีวเคมีที่ทำหน้าที่ส่งสารจากเซลล์หนึ่ง หรือจากกลุ่มของเซลล์ไปยังเซลล์อื่นๆ โมเลกุลของฮอร์โมนจะถูกปล่อยโดยตรงไปยัง
|
|
|
กระแสเลือด ของเหลวอื่นๆ ในร่างกาย หรือเนื้อเยื้อใกล้เคียง หน้าที่ของฮอร์โมนคือการส่งสัญญาณให้ทำงานหรือหยุดทำงาน เช่น กระตุ้นหรือยับยั้งการเจริญเติบโต
|
|
|
กระตุ้นหรือยับยั้งโปรแกรมการสลายตัวของเซลล์ กระตุ้นหรือยับยั้งระบบภูมิคุ้มกัน เป็นต้น
|
|
•
|
แอลดีแอล คอเลสเตอรอล (LDL-cholesterol) คือ Low Density Lipoprotein เป็นคอเลสเตอรอลรูปหนึ่งที่พบมากในกระแสเลือด หากมีมากก็จะเกาะ
|
|
|
ตามผนังหลอดเลือดและทำลายผนังหลอดเลือด ซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงทำให้หลอดเลือดตีบ
|
|
•
|
แอสไพริน (Aspirin) เป็นยาบรรเทาอาการปวด ลดไข้ บรรเทาอาการข้ออักเสบ และใช้เป็นยาป้องกันการรวมตัวของเกล็ดเลือด
|
|
•
|
ไอโซฟลาโวนอยด์ (soflavonoids) คือ เป็นกลุ่มสารที่พืชสร้างขึ้นเพื่อป้องกันตัวเองจากสิ่งแวดล้อมเช่นเดียวกับสารในกลุ่ม Flavonoids ไอโซฟลาโวนอยด์
|
|
|
พบมากในพืชตระกูลถั่ว สารที่สำคัญในกลุ่มนี้ ได้แก่ ไอโซฟลาโวนส์ (Isoflavones) และคูเมสแทนส์ (Coumestans)
|
|
•
|
ฮอร์โมน (Hormone) คือ สารชีวเคมีที่ทำหน้าที่ส่งสารจากเซลล์หนึ่ง หรือจากกลุ่มของเซลล์ไปยังเซลล์อื่นๆ โมเลกุลของฮอร์โมนจะถูกปล่อยโดยตรงไปยัง
|
|
|
กระแสเลือดของเหลวอื่นๆ ในร่างกาย หรือเนื้อเยื้อใกล้เคียง หน้าที่ของฮอร์โมนคือการส่งสัญญาณให้ทำงานหรือหยุดทำงาน เช่น กระตุ้นหรือยับยั้งการเจริญเติบโต
|
|
|
กระตุ้นหรือยับยั้งโปรแกรมการสลายตัวของเซลล์ กระตุ้นหรือยับยั้งระบบภูมิคุ้มกัน เป็นต้น
|