ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์


 ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์เป็นพืชอาหารที่มีความสำคัญต่ออุตสาหกรรมการเลี้ยงสัตว์เป็นอย่างมาก ซึ่งการส่งออกในรูปเนื้อสัตว์จะมีมูลค่าเพิ่มมากกว่าการส่งออกในรูปข้าวโพดเมล็ดและความต้องการใช้

ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ในประเทศมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นมากหลังจากที่มีการขยายการเลี้ยงสัตว์ตั้งแต่ปี 2535 เป็นผลให้การส่งออกลดลงตามลำดับ ปัจจุบันการผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์มีไม่เพียงพอต่อความต้องการใช้ภายในและมีปริมาณไม่แน่นอนเนื่องจากการผลิตขึ้นกับดินฟ้าอากาศ ทำให้มีความเสี่ยงต่อความเสียหายจากความแห้งแล้งมาก และพื้นที่ปลูกต้องแข่งขันกับพืชเศรษฐกิจอื่นที่ให้ผลตอบแทนที่ดีกว่าในระยะ 4 - 5 ปี ที่ผ่านมาประเทศไทยจำเป็นต้องนำเข้าเพื่อให้เพียงพอกับความต้องการการใช้ภายในทั้ง ๆ ที่ในอดีตไทยเคยเป็นประเทศผู้ส่งออกรายใหญ่รายหนึ่งของโลกและไทยมีศักยภาพด้านการผลิตการตลาดที่สามารถแข่งขันกับต่างประเทศได้ ดังนั้นจึงควรเร่งการผลิตภายในประเทศให้เพิ่มขึ้นทันกับความต้องการใช้และมีเหลือส่งออก

แหล่งผลิตในประเทศที่สำคัญ

ภาคเหนือ ได้แก่ เพชรบูรณ์ นครสวรรค์ พิษณุโลก

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ได้แก่ นครราชสีมา ศรีสะเกษ ชัยภูมิ

ภาคกลาง ได้แก่ สระบุรี ลพบุรี

ภาคตะวันตก ได้แก่ สุพรรณบุรี กาญจนบุรี

ภาคตะวันออก ได้แก่ สระแก้ว จันทบุรี

d

ฤดูปลูก แบ่งเป็น 2 ฤดู

ต้นฝน เดือนมีนาคม-พฤษภาคม

ปลายฝน เดือนกรกฎาคม-สิงหาคม

d

ปริมาณการผลิตในประเทศ

ที่ ประเด็น หน่วยวัด ปี หมายเหตุ 2540/41 2541/42 2542/43 2543/44 2544/45 1 พื้นที่ปลูก ล้านไร่ 8.729 9.008 7.803 7.866 7.900   2 ผลผลิตรวม ล้านตัน 3.832 4.617 4.286 4.462 4.470   3 ผลผลิตเฉลี่ย กก./ไร่ 439 513 549 567 566

d

พันธุ์ส่งเสริม

ลักษณะประจำพันธุ์ข้าวโพดลูกผสมเดี่ยวของหน่วยงานราชการ

ชื่อพันธุ์สุวรรณ 3601

ลักษณะพันธุ์ พันธุ์รอยัล 1 ผลผลิต(กก./ไร่) ให้ผลผลิตสูงสุดถึง 110 ถังต่อไร่ หรือ 1,500 กก./ไร่ การปรับตัว ปรับตัวได้ดีทุกสภาพแวดล้อม การหักล้ม เปอร์เซ็นต์ต้นหักล้มต่ำ การออกไหม 50% 52 วัน ความสูงของต้น 166 ซม. ความต้านทานโรคทางใบ ดีมาก ความต้านทานโรคราน้ำค้าง ดีมาก ลักษณะใบและต้น ใบสีเขียวเข้ม โคนลำต้นมีสีม่วง เปลือกหุ้มฝัก เปลือกฝักหุ้มมิด หัวไม่โผล่ จำนวนฝักเน่า เปอร์เซ็นต์ฝักเน่าต่ำ แกนฝักไม่ผุง่าย จำนวนฝัก/ต้น ต้นละ 1 ฝัก ถ้าดินดีบางต้นจะมี 2 ฝัก การเก็บเกี่ยว หักง่าย เปอร์เซ็นต์เมล็ด/ฝัก 83 – 85 % สีและลักษณะเมล็ด สีส้มเหลืองกึ่งหัวแข็ง

ลักษณะประจำพันธุ์ข้าวโพดลูกผสมเดี่ยวของบริษัทเอกชน

ชื่อบริษัทรอยัลซีด ชื่อพันธุ์รอยัล 1 ลักษณะพันธุ์ พันธุ์รอยัล 1 ผลผลิต(กก./ไร่) ให้ผลผลิตสูงถึง 110 ถังต่อไร่ หรือ 1,660 กก./ไร่ การปรับตัว ปรับตัวได้ดีทุกสภาพแวดล้อม การหักล้ม เปอร์เซ็นต์ต้นหักล้มต่ำ การออกไหม 50% 52 วัน ความสูงของต้น 166 ซม. ความต้านทานโรคทางใบ ดีมาก ความต้านทานโรคราน้ำค้าง ดีมาก ลักษณะใบและต้น ใบสีเขียวเข้ม โคนลำต้นมีสีม่วง เปลือกหุ้มฝัก เปลือกหุ้มมิด หัวไม่โผล่ จำนวนฝักเน่า เปอร์เซ็นต์ฝักเน่าต่ำ จำนวนฝัก/ต้น ต้นละ 1 ฝัก การเก็บเกี่ยว หักง่าย เปอร์เซ็นต์เมล็ด/ฝัก 81 % สีและลักษณะเมล็ด สีส้มเหลืองกึ่งหัวแข็ง

ชื่อบริษัทยูนิซีดส์ จำกัด ชื่อพันธุ์U-90 ลักษณะพันธุ์ พันธุ์ U-90 ชนิดพันธุ์ ลูกผสมเดี่ยว ผลผลิต(กก./ไร่) 1,350-1,500 สีเมล็ด สีเหลืองส้ม ชนิดเมล็ด หัวแข็งกึ่งบุบ ขนาดเมล็ด ขนาดกลาง สีซัง ขาว ทรงใบและสีใบ ใหญ่/สีเขียวเข้ม ความสูงฝัก 105 เซนติเมตร ความสูงต้น 210 เซนติเมตร อายุออกดอก 53 วัน อายุเก็บเกี่ยว 105 วัน ความทานแล้ง ดีมาก ต้านทานโรคทางใบ ดีมาก ความต้านทานโรคราน้ำค้าง ดี ความสม่ำเสมอ ดี

จุดเด่น

1. ผลผลิตสูง      2. ต้นแข็งแรง      3. ต้านทานโรค เมล็ดดีมาก      4. เหมาะในการปลูกทั่วไป

ชื่อบริษัทแปซิฟิคเมล็ดพันธุ์ จำกัด ชื่อพันธุ์แปซิฟิค 328 ลักษณะพันธุ์ พันธุ์แปซิฟิค328 ชนิดพันธุ์ ข้าวโพดลูกผสมเดี่ยว ผลผลิตเฉลี่ย 1,594 กก./ไร่ (เฉลี่ยจาก 16 ท้องที่การทดลอง) ผลผลิตสูงสุด 2,085 กก./ไร่ (ข้อมูลจากการทดลอง) เปอร์เซ็นต์กระเทาะ 81.3 เปอร์เซ็นต์ วันออกดอก 49 วัน ความสูง 205 เซนติเมตร อายุเก็บเกี่ยว 105-110 วัน ระบบราก ดีมาก ต้านทานการหักล้ม 210 สีเมล็ด ส้มหัวแข็ง

ลักษณะพิเศษ

1. ให้ผลผลิตสูงมากทุกสภาพแวดล้อม      2. มีความสม่ำเสมอสูงมาก      3. ระบบรากดีมาก      4. ทนแล้งดีมาก      5. ลำต้นอวบใหญ่ แข็งแรง      6. ฝักมีขนาดใหญ่และไม่เน่า

ชื่อบริษัทไพโอเนีย ไฮ-เบรด (ไทยแลนด์) จำกัด ชื่อพันธุ์ไพโอเนีย 3012 ลักษณะพันธุ์ พันธุ์ ไพโอเนีย 3012 ความสูงของต้น 180-120 เซนติเมตร อายุเก็บเกี่ยว 95-100 วัน(กรณีต้องการเก็บเกี่ยวเร็ว) 110 วัน (กรณีต้องการเก็บเกี่ยวปกติ) ลักษณะเมล็ด หัวแข็ง สีเมล็ด สีส้ม ลำต้น แข็งแรง ระบบราก ดีมาก ความทนแล้ง ดีมาก ต้านทานโรค ดีมาก ผลผลิต 1,500-2,200 กก./ไร่

ลักษณะเด่น

ฝักยาว ฝักใหญ่ เมล็ดติดฝักสุด น้ำหนักดี กาบหุ้มฝักมิด อัตราการกระเทาะสูงมาก (ประมาณ 83 %) หักง่าย ขั้วไม่เหนียว ทั้งฝักและลำต้นมีความสูงสม่ำเสมอสูง ปรับตัวได้ดีเกือบทุกพื้นที่ ตอบสนองต่อการใช้ปุ๋ยสูตรที่มีโปรแตสเซียมผสมอยู่ด้วย

ชื่อบริษัทเจริญโภคภัณฑ์เมล็ดพันธุ์ จำกัด ชื่อพันธุ์ซีพี.ดีเค.888 ลักษณะพันธุ์ พันธุ์ ซีพี.ดีเค 888 ลักษณะพันธุ์ ลูกผสมเดี่ยว ผลผลิต (กก./ไร่) 1,400 % การกระเทาะ 82 สีเมล็ด สีเหลืองอมส้ม ลักษณะของเมล็ด หัวแข็งบุบเล็กน้อย ลักษณะฝัก (ขนาด,ทรง) ฝักเรียวขนาดกลาง มักมี 2 ฝัก ติดเมล็ดถึงฝัก ขนาดแกน เล็ก สีของซัง ขาว ลักษณะใบ สีเขียวค่อนข้างตั้ง ปลายใบห้อย สีของดอกตัวผู้ ม่วงแดง ตำแหน่งฝัก (ซม.) 110 ความสูงต้น (ซม.) 195 อายุออกดอกหัว (วัน) 55 อายุเก็บเกี่ยว (วัน) 110 ความทานแล้ง ดีมาก ต้านทานโรคทางใบ ดีมาก ความต้านทานโรคราน้ำค้าง ดีมาก ความสม่ำเสมอ

จุดเด่นของพันธุ์

1. มี 2 ฝัก 70-80%      2. สีสวย สีส้ม      3. ผลผลิตสูงมาก      4. ต้านทานการหักล้มดีมาก      5. ความสม่ำเสมอสูง      6. ปลูกได้ทั้ง 2 รุ่น      7. ทนแล้งได้นาน 45 วัน

ชื่อบริษัทคาร์กิลล์เมล็ดพันธุ์ จำกัด ชื่อพันธุ์บิ๊ก 919 ลักษณะพันธุ์ พันธุ์ บิ๊ก 919 ผลผลิต (กก./ไร่) 1,900-2,000 ลักษณะฝัก ฝักใหญ่สม่ำเสมอ ลักษณะของเมล็ด เมล็ดมีคุณภาพดีเต็ม อายุเก็บเกี่ยว(วัน) 105-110 สีเมล็ด สีส้มสวยสด ความทนแล้ง ทนแล้งได้ดีมาก

จุดเด่น

การปรับตัวได้กว้างขวางมาก ปลูกได้ดีในทุกสภาพดิน สีได้น้ำหนัก เปอร์เซ็นต์การกระเทาะสูงกว่า 8ขีด ต่อ 1 กิโลกรัม

ชื่อบริษัทโนวาร์ตีส (เอ็ม พี แอล) จำกัด ชื่อพันธุ์เหล็กแดง 45 (G5445) ลักษณะพันธุ์ พันธุ์ G5445 ชนิดพันธุ์ ลูกผสมเดี่ยว ผลผลิตเฉลี่ย(กก./ไร่) 1,500-2,000 ลักษณะของเมล็ด หัวแข็ง สีเมล็ด สีแดงสวย อายุออกไหม 53 วัน อายุการเก็บเกี่ยว เก็บเกี่ยวสีสดอายุ 95 วันขึ้นไป สีแห้ง 110 วันขึ้นไป ความทนแล้ง ไม่ต่ำกว่า 45 วัน

จุดเด่น

1. ปลูกได้ดีในดินทุกชนิด และทุกฤดูกาล      2. เก็บเกี่ยวง่าย      3. ทนต่อโรคราสนิม      4. ปลูกในรุ่น 2 ได้ดีเยี่ยม

ประมาณการต้นทุนการผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ เฉลี่ยทั้งประเทศ ปีเพาะปลูก 2540/41 – 2542/43

หน่วย : บาท/ไร่ รายการ 2543/44 (2543) 2544/45 (2544) 2545/461/ (2545) 1. ต้นทุนผันแปร 1,716.71 1,763.24 1,785.49     1.1 ค่าแรงงาน 1,079.28 1,097.60 1,110.74              เตรียมดิน 263.47 275.25 277.05              ปลูก 125.92 125.93 129.64              ดูแลรักษา 176.46 176.46 178.59              เก็บเกี่ยว 513.43 519.96 525.46     1.2 ค่าวัสดุ 588.79 603.26 611.62              ค่าพันธุ์ 244.46 250.30 252.00              ค่าปุ๋ย 233.84 241.93 248.42              ค่ายาปราบศัตรูพืชและวัชพืช 61.67 62.12 62.37              ค่าน้ำมันเชื้อเพลิงและหล่อลื่น 15.86 15.95 15.87              ค่าอุปกรณ์การเกษตรและวัสดุอื่น ๆ 28.14 28.14 28.14              ค่าซ่อมแซมอุปกรณ์การเกษตร 4.82 4.82 4.82     1.3 ค่าเสียโอกาสเงินลงทุน 48.64 62.38 63.13 2. ต้นทุนคงที่ 235.62 235.62 235.62      ค่าเช่าที่ดิน 227.76 227.76 227.76      ค่าเสื่อมอุปกรณ์การเกษตร 7.86 7.86 7.86 3. ต้นทุนรวมต่อไร่ 1,765.54 1,947.31 1,949.25 4. ต้นทุนรวมต่อกิโลกรัม (บาท/กก.) 3.44 3.53 3.60      ผลผลิตต่อไร่ (กก./ไร่) 2/ 268.00 566.00 562.00      ราคาผลผลิตที่เกษตรกรขายได้ ณ ไร่นา (บาท/กก.)3/ 3.82 3.95   5. ผลตอบแทนต่อไร่ 2,169.76 2,235.70   6. ผลตอบแทนสุทธิต่อไร่ 217.43 236.84   7. ผลตอบแทนสุทธิต่อกิโลกรัม (บาท/กก.) 0.38 0.42

หมายเหตุ :

1/ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ ปีเพาะปลูก 45/46 หมายถึง ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ที่ปลูกระหว่างมี.ค.45 – 28 ก.พ. 46           (ประมาณการเฉพาะปีเพาะปลูก 2545/46)      2/ รูปผลผลิตเป็นเมล็ดข้าวโพดที่สีแยกออกจากฝักแล้ว ความชื้นไม่เกิน 14%      3/ ราคาที่เกษตรกรขายได้ที่ไร่นา ปี 2544/45 หมายถึง ราคาเฉลี่ยระหว่าง (ก.ค.44 – 31 มี.ค.45)

ที่มา : สผ. 2 ศูนย์สารสนเทศการเกษตร โทร. 0-2579-8544 โทรสาร 0-2940-6638

การใช้ประโยชน์จากข้าวโพด

1. ใช้เป็นอาหารมนุษย์ ได้แก่ การใช้เมล็ดข้าวโพดเป็นอาหารประจำวัน เช่น การทุบเมล็ดให้แตกแล้วหุงต้มรับประทานหรือใช้แป้งข้าวโพดทำเป็นขนมปังโรตี ประชาชนที่รับประทาน ข้าวโพดในรูปเมล็ดและแป้ง ได้แก่ ประเทศอินเดีย อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ ปากีสถาน เม็กซิโก สเปน อิตาลี ปอส์ตุเกต อเมริกาใต้ และหลายประเทศในยุโรป      2. ใช้เป็นอาหารสัตว์ เมล็ดข้าวโพดเป็นธัญญพืชที่มีคุณค่าอาหารสูง เป็นที่นิยมใช้ในอุตสาหกรรมเลี้ยงสัตว์ในหลายประเทศ เช่น อเมริกา ออสเตรเลีย เดนมาร์ก สำหรับประเทศที่มีพลเมืองหนาแน่นทำให้ไม่มีพื้นที่ว่างพอที่จะปลูกข้าวโพด แต่ต้องการเนื้อสัตว์มากจึงจำเป็นต้องสั่งเมล็ดข้าวโพดจากประเทศที่ปลูกข้าวโพดได้มากเพื่อเอาไปเลี้ยงสัตว์ประเทศเหล่านี้ ได้แก่ ญี่ปุ่น สิงคโปร์ ไต้หวัน และประเทศทางตะวันออกกลาง เป็นต้น สำหรับประเทศที่ปลูกข้าวโพดเองสามารถใช้ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ในรูปแบบต่าง ๆ กันคือ เมล็ด ซัง ต้นสด ต้นแก่ และผลพลอยได้อื่น ๆ จากโรงงานอุตสาหกรรมข้าวโพด ได้แก่ เปลือกเมล็ด กาก และรำ เป็นต้น ในประเทศไทยปัจจุบันมีโรงงานอาหารสัตว์ได้ใช้ข้าวโพดเป็นส่วนประกอบส่วนใหญ่ของอาหารสัตว์ ฉะนั้น ความต้องการข้าวโพดของโรงงานเหล่านี้จึงมีปริมาณสูงมาก      3. ใช้ในอุตสาหกรรม แป้งข้าวโพดเป็นแป้งที่มีคุณภาพดีและนิยมใช้เป็นอุตสาหกรรมในการประกอบอาหารในรูปแบบต่าง ๆ ได้มากมายหลายชนิด สำหรับผลพลอยได้จากเมล็ดข้าวโพดได้ถูกนำไปใช้ในอุตสาหกรรมต่าง ๆ เช่น อาหารกระป๋อง อาหารแห้ง น้ำมัน น้ำตาล น้ำเชื่อม แอลกอฮอล์ น้ำส้ม เวชภัณฑ์ น้ำหอม น้ำมันใส่ผม แบตเตอรี่อุปกรณ์กันความร้อน เครื่องเคลือบ สีย้อมหมึก พรม น้ำมันน้ำยาชักเงา สารแทนพวกยาง สารเคมี สารระเบิด อุตสาหกรรมกระดาษแผ่นใยอัดแน่น ซังใช้ทำจุกก๊อกและกล้องสูบยา วัตถุฉนวนไฟฟ้า

ภาวะการตลาด

การผลิตและการตลาดข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ของประเทศไทย

ประเด็น หน่วยวัด ปี 2540/ 41 ปี 2541/ 42 ปี 2542/ 43 ปี 2543/ 44 ปี 2544/ 45 1. พื้นที่ปลูก ล้านไร่ 8.729 9.008 7.803 7.866 7.900 2. ผลผลิต ล้านตัน 3.83 4.617 4.286 4.462 4.470 3. ผลผลิตเฉลี่ย กก./ไร่ 439 513 549 567 566 4. ต้นทุนการผลิต บาท/ไร่ บาท/กก. 1,765.54 4.02 1,918.38 3.74 1,961.50 3.57 1,901.92 3.35 1,947.31 3.44 5. ราคาที่เกษตรกรขายได้ บาท/กก. 4.40 3.69 4.29 3.82 3.95 6. มูลค่าของผลผลิตตาม     ราคาที่เกษตรกรขายได้ ล้านบาท 16,860.80 17,036.73 15,301.02 14,947.70 15,376.80 7. ปริมาณการใช้ภายในประเทศ ล้านตัน 3.95 4.18 4.19 4.16 4.26 8. ปริมาณการส่งออก ล้านตัน 0.074 0.144 0.020 0.281 0.235 (กค.-กพ.) 9. มูลค่าการส่งออก ล้านบาท 446.61 611.33 111.28 1,315.50 1,031.28 10.ปริมาณการนำเข้า ล้านตัน 0.228 0.082 0.387 0.006 0.004 (กค.-กพ.) 11.มูลค่าการนำเข้า ล้านบาท 1,179.65 439.74 1,648.99 66.75 47.12

ที่มา : ศูนย์สถิติการเกษตร สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร กรมศุลกากร กรมเศรษฐกิจการพาณิชย์

เทคโนโลยีการปลูกข้าวโพด

1. การเตรียมดินปลูกข้าวโพด     วัตถุประสงค์ของการเตรียมดิน      - ผิวดินจะอ่อนตัว และห่อหุ้มเมล็ดข้าวโพดให้ชื้นอยู่เสมอ      - ดินมีอากาศถ่ายเทสะดวก      - ดินเก็บความชื้นได้ดี      - ทำลายเหง้าวัชพืชให้แห้งตาย และฝังกลบซากวัชพืชเดิมให้จมดิน 1.ไถดะด้วยแทรกเตอร์หรือแรงงานสัตว์ 1–2 ครั้ง ลึก 8–10 นิ้ว และตากดินไว้ 7–15 วัน 2.ไถแปรอีก 1–2 ครั้ง โดยไถขวางรอยเดิมของไถดะ 3.ปรับผิวดินให้เรียบ และเก็บวัชพืชโดยทำการพรวน การคราด 4.หลังจากนั้น ใช้รถแทรกเตอร์แถกร่องเพื่อเตรียมปลูกโดยจะใช้แรงคนหรือรถแทรกเตอร์ปลูกเลยก็ได้ 2. การปลูกข้าวโพด ควรหยอดเมล็ดข้าวโพดให้ลึก 2.5 – 3 นิ้ว ใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวโพด 3 กิโลกรัมต่อไร่ ใน 1 ไร่ จะมีต้นข้าวโพดประมาณ 8,533 ต้น ถ้าใช้อัตราและระยะปลูกดังนี้ 1.ระยะปลูก 75 x 25 ซม.หยอด 2 เมล็ดต่อ 1 หลุม ถอนแยกเหลือ 1 ต้นต่อ 1 หลุม 2.ระยะปลูก 75 x 50 ซม.หยอด 3 เมล็ดต่อ 1 หลุม ถอนแยกเหลือ 2 ต้นต่อ 1 หลุม 3.ระยะปลูก 75 x 75 ซม.หยอด 4 เมล็ดต่อ 1 หลุม ถอนแยกเหลือ 3 ต้นต่อ 1 หลุม 3. การใส่ปุ๋ย     ชนิดดิน            สูตรปุ๋ย                อัตรา (กิโลกรัม/ไร่)   ดินเหนียวสีดำ        21 - 0 – 0               25 - 50   ดินเหนียวสีแดง       16 - 20 – 0              25 - 50

หน้าถัดไป (2/2)