พืชที่ให้น้ำยางและชัน

น้ำยางและชัน เป็นผลิตภัณฑ์ของพืชที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ เพราะ นำไปใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง ทั้งในชีวิตประจำวันและอุตสาหกรรมต่างๆ น้ำยางและ ชัน หมายถึง
1. Gums
2. Resin (hard resin, oleo-resin & gum-resin)
3. Latex

1.กัมส์ (gums)
เป็นสารที่ละลายน้ำแล้วได้สารละลายที่ข้นและเหนียว หรืออมน้ำแล้วพองตัวออก ลักษณะเป็นเมือกลื่นๆ คล้ายวุ้นหรือเยลลี่ เมื่อทิ้งไว้นานๆ น้ำจะค่อยๆ ระเหยออกไป จนเหลือแต่สิ่งที่มีลักษณะแข็งและใสคล้ายแก้ว การเกิดกัมส์นั้นไม่ทราบว่าเกิดมาอย่างไร และด้วยสาเหตุอะไร อาจเป็นเพราะผลของกระบวนการ metabolism อันเกิดจากเชื้อรา และแบคทีเรียเข้าไปในบาดแผลพืช แล้วสร้างน้ำย่อยไปสลาย เซลลูโลสและเฮมิ เซลลูโลส ในผนังเซลล์ทำให้กลายสภาพมาเป็นยางที่มีลักษณะเป็นเมือกๆ หรือระหว่าง การเจริญเติบโตของบางเซลล์ทำให้เซลลูโลส แปรสภาพและเมื่อดูดน้ำเข้าไปแล้วจะพอง ตัวออกและไหลซึมออกมาตามบาดแผลหรือรอยแตกตามเปลือกไม้

ชนิดของกัมส์ จำแนกกัมส์ตามคุณสมบัติในการละลายได้ 3 ชนิด
1. Soluble gums...เป็นกัมส์ละลายน้ำได้และให้สารละลายที่ใสและเหนียว เช่น gum arabic
2. Insoluble gums...เป็นกัมส์ไม่ละลายน้ำ แต่ดูดน้ำและพองออกเป็นก้อนลื่นๆ คล้าย เยลลี่ ถ้าเพิ่มปริมาณน้ำ ให้มากจะได้ของเหลวที่ขุ่นและเหนียว เช่น gum tragacanth
3. Semi-insoluble gums...เป็นกัมส์ที่มีคุณสมบัติอยู่ระหว่างกัมส์ชนิดที่ 1 และ 2 ละลายน้ำได้บ้างและมีลักษณะเป็นเมือกคล้ายเยลลี่ เพิ่มปริมาณน้ำมากขึ้น จะค่อยๆ ละลายมากจนดูคล้ายกับเป็นเยลลี่ใสๆ เช่น Persian gums จาก Prunus spp.

ประโยชน์ของกัมส์ ใช้เป็น adhesive substance ผสมหมึกพิมพ์และเขียนผ้า ผสมทำสีรองพื้นผสมยา อาหาร ขนม ไอศรีม ยาอม ผสมในของใช้บางชนิด เช่น ยา ทาเล็บ ยาสีฟัน น้ำยาหรือครีมโกนหนวด



กัมส์ที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ ได้แก่
1. Gum Arabic
เป็นยางไม้ที่ได้จาก Acacia senegal (Leguminosae) เป็น พืชขนาดเล็กมีถิ่นกำเนิดในอัฟริกา ปลูกมากในประเทศซูดาน ไนจีเรีย น้ำยางได้จาก เนื้อไม้ ควรเก็บกัมส์ช่วงที่ฝักแก่เพราะเป็นระยะให้กัมส์มากที่สุดซึ่งจะอยู่ระหว่างเดือน กุมภาพันธ์ถึงเดือนพฤษภาคมโดยจะต้องลอกเอาเปลือกออก น้ำยางเหนียวจะออกมา จากเนื้อไม้ หลังจากนั้นประมาณ 3-8 สัปดาห์ ยางไม้นั้นจะแข็งเกษตรกรจึงจะเก็บยาง ไม้ ตากให้แห้งแล้วกำจัดสิ่งเจือปน

น้ำยางนี้จะละลายน้ำเย็นได้แม้จะช้า แต่ละลายได้หมดสมบูรณ์ แต่มีความเหนียว ข้น มีความหนืดสูง ติดได้ดี ส่วนใหญ่ใช้ประโยชน์ในด้านการทำเส้นใยให้แข็งแรง ทำ กาว ยาขัดมันในสีในทางการแพทย์ใช้เป็นตัว emulsifying agent

2. Gum tragacanth
เป็นน้ำยางได้จาก Astragalus gummifer (Leguminosae) พืชชนิดนี้เป็นไม้พุ่มมีหนาม มีถิ่นกำเนิดทางเอเซียตะวันตกและยุโรป ตะวันออกเฉียงใต้ น้ำยางได้จากการเปลี่ยนรูปของเซลล์ pith และ medullary ray มา อยู่ในรูปของสารเมือก จะขับออกมาเมื่อเปลือกของพืชเป็นแผล เมื่อทิ้งไว้น้ำยางจะแข็ง แล้วจึงเก็บเกี่ยว ลักษณะของผลิตภัณฑ์นั้นเกษตรกรจะทำ 3 รูปแบบ ได้แก่เป็นก้อน บิดเป็นเกลียวและเป้นแถบยาว ประเทศที่ทำเป็นการค้า ได้แก่ อิหร่านและตุรกี ใช้ใน อุตสาหกรรมพิมพ์ผ้าดอก หรืออุตสาหกรรมอย่างอื่นเป็นยาโบราณที่เก่าแก่ที่สุดทำให้ เนื้อยาติดเป็นเม็ดและเป็น suspensor ของผงยาที่ไม่ละลายน้ำ gum tragacanth ประกอบด้วย bassorin 60-70% ไม่ละลายน้ำ tragacanthin 8-10% นำไปใช้ ประโยชน์เช่นเดียวกับ gum arabic

3. Karaya gum (Indian gum)
เป็นน้ำยางที่ได้จาก Sterculia urens (Sterculiaceae) ไม้ต้นขนาดใหญ่มีถิ่นกำเนิดในอินเดีย น้ำยางได้จาก heartwood โดย  

4. กัมส์จากพืชชนิดอื่นๆ
ได้จาก มะตูม (Aegle marmelos Corr., Rutaceae) จามจุรี (Albizzia lebbek Benth., Leguminosae) กางขี้มอด (A. odoratissima Benth., Leguginosae) ชงโค (Bauhinia purpurea L., Leguminosae) หางนกยูงฝรั่ง (Delonix regia Raf.,Leguminosae) แคบ้าน(Sesbaniagrandiflora Desv., Leguminosae)มะม่วง (Mangifera indica L., Anacardiaceae) มะกอก(Spondias pinnata Kurz, Anacardiaceae) สะเดา (Azadirachta indica juss., Meliaceae) หูกวาง (Terminalia catappa L., Combretaceae) สมอไทย (T. chebula Retz., Combretaceae) และสมอดีงู (T.citrina Roxb. ex Flem., Combretaceae)

2. เรซิน (resins)
เรซินหรือที่เรียกว่ายางหรือชัน เกิดจากปฏิกิริยาออกซิเดชันของน้ำมันหอม ระเหยชนิดต่างๆ ในพืชที่องค์ประกอบทางเคมีแตกต่างกันแล้วแต่ว่าเรซินนั้นเกิดจาก น้ำมันหอมระเหยชนิดใด เมื่อพืชสร้างเรซิน เรซินก็จะถูกขับไปตามท่อน้ำยาง (resin duct หรือ resin canal) และขับออกมาสู่ภายนอก ทางรอยแตกของเปลือกไม้หรือตาม บาดแผล เมื่อเรซินถูกกับอากาศ น้ำในเรซินจะค่อยๆ ระเหยออกไปทำให้เรซินแข็งและ จับตัวเป็นก้อน

พืชบางชนิดสร้างและขับเรซิน ออกมาปนกันกัมส์เรียกสารนี้ว่า gum-resin ซึ่งมี ลักษณะกึ่งเหนียวกึ่งแข็ง พืชบางชนิดสร้างและขับเรซินออกมาปนกับน้ำมันหอมระเหย เรียกว่า oleo-resin มีลักษณะเหนียวและหนืด หากสารถูกขับออกมา รวมกับเรซินและ น้ำมันหอมระเหยปะปนกันเรียกสารนั้นว่า oleo-gum-resin

พืชที่ให้เรซินชนิดที่มีความสำคัญ พบในวงศ์ Anacardiaceae, Apiaceae, Burseraceae, Dipterocarpaceae, Clusiaceae, Leguminosae, Pinaceae และ Stryracaceae เป็นต้น  

1. ใช้ทำยาและผสมยา
2. ใช้ในอุตสาหกรรมทำน้ำมันชักเงา และผสมสีต่างๆ เนื่องจากมีคุณสมบัติในการกัน น้ำ และป้องกันการผุกร่อน
3. ผสมกับสารอื่น เช่น ผสมข้ากับน้ำมันยางแล้วใช้ทางเรือหรือภาชนะอื่นๆ เพื่อกันน้ำ
4. ใช้ในอุตสาหกรรมกระดาษ ทำให้กระดาษเหนียวและทำหมึกพิมพ์
5. ใช้แกะสลักหรือตกแต่งดัดแปลงเป็นเครื่องบูชา โดยมากใช้เรซินที่เป็นฟอสซิล ซึ่งไม่มี การสลายตัวอีก เช่น อำพัน (amber)

2. น้ำมันจากต่อมพืช (Oleo-resins)

2.3 ยางไม้หอม (Balsams)
เป็นพวก oleo-resins ที่มีกรด benzoic, cinnamic ปนอยู่ จึงมี กลิ่นหอม น้ำมันประเภทนี้จะมีความเป็นน้ำมันน้อยกว่าน้ำมันพวก terpentines ความเหนียวข้นก็ น้อยกว่าด้วย เมื่อกลั่นจะได้น้ำมันหอมระเหย ใช้ประโยชน์ ทางยา และอุตสาหกรรม น้ำหอม
ก. ยางไม้หอมจากเปรู (Balsam of Peru, Myroxyion pereinrae) เป็นไม้ใหญ่คล้าย มะฮอกกานี ยางสีดำ น้ำตาลแดงกลิ่นหอม ได้จาก
ข. ยางโทลู (Balsam of tolu, Myroxylon balsamum) ยางสี เหลืองหรือน้ำตาล กลิ่นหอม ใช้ปนยาหม่อง (salves, ointments) ยาขจัดเสมหะ ยา ฆ่าเชื้อแก้ไอ แก้หวัด หลอดลมอักเสบ ผสมในน้ำยาแก้ไอช่วยให้กลิ่นน้ำหอมติดใช้ใน การผลิตสบู่
ค. สไตแรกซ์ (Styrax) ได้จากบาดแผลของ Linquidambar orientalis เกิดจากเปลือกไม้ชั้นในมีประโยชน์ในอุตสาหกรรมทำสบู่ เครื่องสำอาง แต่ง กลิ่นในยาสูบ ขับเสมหะ รักษาโรคเรื้อน โรคหิด
ง. เบนซอย (Benzoia) เป็นยางน้ำแช่แข็ง เป็นสารฆ่าเขื้อ มีถิ่น กำเนิดในเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ จากเนื้อไม้ของ Styrax tonkinense และ S. benzoides ยางสีเหลืองน้ำตาล มีสีขาวขุ่นอยู่ตรงกลางเป็นก้อนแข็งเป็นประกาย มีกลิ่น หอมคล้าย วนิลา ใช้เป็นยาขับเสมหะทาน้ำหอม สบู่ โลชั่น น้ำยาล้าง ห้องน้ำ ผงขัด ฟัน ใช้เป็นยารมฆ่าเชื้อ

2.4 กัม-เรซิน (gum-resin)
เป็นเรซินที่ถูกขับออกมาปนกับกัมส์ จึงมี ลักษณะกึ่งเหนียวกึ่งแข็ง ละลายน้ำได้เป็นบางส่วน ส่วนมากได้จากพืชสกุล Garcinia กัมเรซินที่รู้จักกันดีที่สุดได้จากต้น รง หรือรงทอง (Gum Cambodge treem G. hanburyi) และรงทอง (G.acuminata) เป็นไม้ต้น สูง 7-15 เมตร ใบดกทึบสีเขียวเข้ม เป็นมันตลอดทั้งปี ดอกสีเหลืองอ่อน แยกเพศ เปลือกสีเทา ส่วนเปลือกในสีเหลืองอ่อน มีวันสีเหลืองซึมออกมาตามรอยปริของเปลือกเสมอ รงที่มีจำหน่ายเป็นสินค้าส่วนใหญ่ได้ จากบริเวณภาคตะวันออกของไทย เช่น จันทบุรี ตราด และบางส่วนของประเทศ กัมพูชา

3. ลาเทกซ์ (latex)

เป็นยางเหลวที่ส่วนมากจะขุ่น สีขาวหรือเหลืองอ่อนๆ สร้างขึ้นในท่อน้ำยาง (lacticiferous duct) พืชขับน้ำยางออกภายนอก เมื่อมีบาดแผลเกิดขึ้น น้ำยางจาก พืชก็มีคุณสมบัติทางกายภาพและทางเคมีแตกต่างกัน เช่น สี ความข้นความยาวหยุ่น

ประโยชน์ของลาเทกซ์ ใช้ทำยางลบ ยางรถยนต์ หมากฝรั่ง กาว แบบ พิมพ์ฟัน ฉนวนไฟฟ้าถุงยางอนามัย

ชนิดของลาเทกซ์
การจำแนกลาเทกซ์อาศัยคุณสมบัติในการยืดหยุ่นตัวของยางได้ ดังนี้
1. ยางที่เหนียวและยืดหยุ่นตัวได้ดี (elastic rubber) ได้แก่ ยางพารา (Para rubber) และ Indian rubber
2. ยางที่ยืดหยุ่นตัวได้น้อย (non elastic rubber) ได้แก่ Gutta percha, Chicle jelutong ยางพารา (Hevea Rubber, Para rubber, Hevea brasiliensis, Euphorbiaceae) พืชในวงศ์นี้มักจะมีน้ำยางสีขาวเป็นลักษณะสำคัญ เป็นพืชเศรษฐกิจที่ สำคัญอีกชนิดหนึ่งของไทย ยางพาราสามารถนำไปเป็นวัตถุดินเพื่อผลิตสินค้าได้หลาย ชนิด และประเทศไทยเป็นประเทศหนึ่งที่อยู่ในกลุ่มผู้ผลิตยางพาราที่สำคัญของโลก

ยางพารามีถิ่นกำเนิดอยู่ในบริเวณลุ่มแม่น้ำอเมซอน การปลูกยางพารานิยมใช้วิธี ติดตา (budding) มากกว่า การเพาะเมล็ด ซึ่งมักจะได้ต้นที่มีคุณภาพด้อยลงกว่าพ่อแม่ เสมอ เมื่อต้นยางอายุ 5-7 ปีก็สามารถกรีดเอาน้ำยางได้ หากต้นสมบูรณ์ดีก็จะให้น้ำยางต่อไปได้ถึง 30 ปี ท่อน้ำยางอยู่ในชั้นที่ใกล้กับแคมเบียม และเกิดเวียนรอบลำต้น จากซ้ายไปขวา และจากข้างล่างขึ้นข้างบน การกรีดยางจึงต้องกรีดจากซ้ายไปขวา และ

แหล่งปลูกยางพาราของประเทศไทย
มากกว่าหนึ่งล้านไร่ สงขลา ตรัง นครศรีธรรมราช
มากกว่าเจ็ดแสนไร่ นราธิวาส ยะลา
มากกว่าห้าแสนไร่ กระบี่
มากกว่าสองแสนไร่ ปัตตานี พัทลุง พังงา จันทบุรี ระยอง
น้อยกว่าสองแสนไร่ ตราด สตูล ระนอง ภูเก็ต

พื้นที่ส่งเสริมการเพาะปลูก ได้แก่ ประจวบคีรีขันธ์ กาญจนบุรี ฉะเชิงเทรา ปราจีนบุรี นครราชสีมา บุรีรัมย์ ชัยภูมิ อุบลราชธานี สกลนคร นครพนม หนองคาย เชียงใหม่ และเชียงราย

1.ยางพารา
ยางพาราเป็นพืชเศรษฐกิจที่มีความสำคัญต่อเศรษฐกิจ ของประเทศและชีวิตความ เป็นอยู่ของประชากรกว่า 6 ล้านคน หรือร้อยละ 10 ของประชากรทั้งประเทศ ในปี 2544 ยาง ผลิตภัณฑ์ยาง และผลิตภัณฑ์จากไม้ยางพารา ทำรายได้จากการส่งออกให้กับ ประเทศ คิดเป็น มูลค่าทั้งสิ้น 135,280 ล้านบาท แยกเป็นมูลค่าการส่งออกยางในรูป วัตถุดิบ 58,703 ล้านบาท ผลิตภัณฑ์ยาง 48,496 ล้านบาท และ ผลิตภัณฑ์ไม้ยางพารา 28,081 ล้านบาท เมื่อเปรียบเทียบกับปี 2543 ซึ่งมีมูลค่า 123,642 ล้านบาท มูลค่าการ ส่งออกในปี 2544 เพิ่มขึ้น ร้อยละ 9.4 แต่เมื่อพิจารณาแยกรายสินค้า มูลค่าการส่งออก ยางในรูปวัตถุดิบลดลงร้อยละ 3.3 การส่งออกผลิตภัณฑ์ยาง และผลิตภัณฑ์ ไม้ยางพารา เพิ่มขึ้นร้อยละ 15.4 และร้อยละ 34.5 ตามลำดับ ปริมาณการผลิตยางของไทยในปี 2544 จำนวนทั้งสิ้น 2.319 ล้านตัน คิด เป็นสัดส่วนร้อยละ 32 ของการผลิตทั้งหมดของโลก และ ส่งออกยางปริมาณ 2.042 ล้านตัน คิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 40 ของการส่งออก ยางทั้งหมด ของโลก

Class : Angiospermae

Subclass : Dicotyledoneae

Order : Euphorbiales

BO 216 657

Family : Euphorbiaceae

Genus : Hevea

Species : brasiliensis

Scientific name : Hevea brasiliensis Muell Arg.

Common name : Para Rubber

พืชที่สามารถให้น้ำยางซึ่งสามารถนำมาใช้ผลิตเป็นผลิตภัณฑ์ได้มากมายนั้น ส่วน ใหญ่มีถิ่นกำเนิดในอเมริกากลาง ใต้ และอาฟริกาเขตร้อน เท่าที่พบตระกูลที่นับว่ามี ความสำคัญ ได้แก่ ตระกูล Moraceae ; Castilla elastica มีถิ่นกำเนิดในประเทศเม็กซิโก และอเมริกากลาง Ficus elastica มีถิ่นกำเนิดในประเทศพม่า ตระกูล Apocynaceae ; Cryptostegia grandiflora, Cryptostegia madagascariensis มีถิ่นกำเนิดในอเมริกากลาง และมาลากัสซี ตระกูล Compositae ; Parthenium argentatum มีถิ่นกำเนิดในแถบอาฟ ริกา และอเมริกาเขตร้อน ตระกูล Euphorbiaceae ; Hevea spp. มีถิ่นกำเนิดแถบลุ่มน้ำ อเมซอนในประเทศบราซิล พืชที่ให้น้ำยางตระกูลสุดท้ายนับว่ามีความสำคัญมากที่สุด ทั้งนี้เพราะให้น้ำยางในปริมาณที่มากกว่า ตามการบันทึกของ La Condamine ทำให้ ทราบความเป็นมาของ Hevea ซึ่งมาจากคำว่า "heve" เป็นคำที่ใช้เรียกน้ำยางที่เก็บได้ จากต้นพื้นเมือง คาดว่าอาจเป็นต้น Castilla ulei ต่อมา Aublet ให้ชื่อสกุลเสียใหม่เป็น Hevea พืชให้น้ำยางในสกุล Hevea มีหลายชนิดด้วยกัน อาศัยความแตกต่างจากลักษณะ ทางสัณฐานและสรีรวิทยาแบ่งออกเป็นดังนี้ H. camporum, H. brasiliensis, H. guyanensis, H. benthamiana, H. microphylla H. similis, H. spruceana, H. minor, H. nitida, H. pauciflora, H. discolor, H. rigidifolia, H. lutea, H. confusa. ทั้งหมดนี้มีถิ่น กำเนิดในอเมริกาใต้ แถบลุ่มน้ำอเมซอนเกือบทั้งหมด พืชในสกุล Hevea brasiliensis มี การปรับตัวดีที่สุด จากการรวบรวมของ Wickham และมีคุณสมบัติบางประการได้แก่ เปอร์เซ็นต์เนื้อยางแห้ง (dry rubber content; DRC) องค์ประกอบทางเคมีของน้ำยาง ความหนืดของน้ำยาง และอัตราการไหลของน้ำยางที่ดีเหมาะแก่การผลิตเพื่ออุตสาหกรรม ในทุกพื้นที่ปลูก มีชื่อเรียกทั่ว ๆ ไปว่า ยางพารา (Para rubber) ตามชื่อเมือง para ซึ่ง เป็นแหล่งกำเนิดในบราซิล หรือ Hevea rubber ตามชื่อตระกูล

ยางพารามีระบบรากเป็นระบบรากแก้ว (tap root system) ประกอบด้วยราก แก้ว (tap root) ที่มีความยาวโดยเฉลี่ยตามความลึกของดินประมาณ 2.5 เมตร ในต้น ยางที่มีอายุ 3 ปี ทำหน้าที่ยึดเกาะพยุงลำต้นไม่ให้โค่นล้มเมื่อลมแรงและมีน้ำท่วม ราก แขนง (lateral root) แตกแขนงออกมาจากชั้น pericycle ของรากแก้ว มีความยาวเฉลี่ย 7-10 เมตร เจริญอยู่ในระดับผิวดินบริเวณทรงพุ่ม ทำหน้าที่ดูดยึดน้ำและธาตุอาหารส่งไป ยังใบเพื่อขบวนการสังเคราะห์แสง

2.ลำต้น (Stem)
แบ่งลำต้นออกเป็น 2 ชนิดตามชนิดของวัสดุปลูก คือ ลำต้นรูปกรวย (cone) เป็นลำต้นที่เกิดจากการปลูกด้วยเมล็ด (seedling tree) จะสังเกตเห็นได้ชัดว่า ส่วนฐาน ของลำต้นจะโตแล้วค่อยเล็กลงตามความสูง ลำต้นอีกชนิดหนึ่งคือ ลำต้นรูปทรงกระบอก (cylinder) เป็นลำต้นที่เกิดจากการปลูกด้วยต้นติดตา (budded stump) ลักษณะของลำต้น ส่วนล่างสุดมีขนาดใหญ่มากเรียกว่า "เท้าช้าง" เลยจากจุดนี้ขึ้นไปจะเป็นลำต้นที่มีขนาด เท่ากันทั้งส่วนโคนต้นและส่วนปลาย ในช่วงแรกของการเจริญเติบโตพบว่า ลำต้นทั้งสอง ชนิดมีเกล็ดใบ (scale leaves) อยู่ตรงส่วนตายอด ทำหน้าที่ห่อหุ้มใบอ่อนไม่ให้ได้รับ อันตราย ถัดลงมาก็เป็นกลุ่มของใบซึ่งแตกเป็นฉัตรรอบลำต้น เมื่อลำต้นมีอายุมากขึ้นก็จะ มีการแตกกิ่งก้านสาขา ฉัตรใบบริเวณล่าง ๆ จะร่วงหล่นไปกลายเป็นลำต้นเปลือย (bare trunk) ความสูงของลำต้นเปลือยแตกต่างกันออกไปโดยเฉลี่ยแล้วประมาณ 2-2.5 เมตร ส่วนประกอบของลำต้นที่เราจะนำมาใช้ประโยชน์ในการสกัดน้ำยาง ได้แก่ เปลือก ซึ่ง ประกอบด้วย

2.1 เปลือกแห้ง (corky bark)
เปลือกที่อยู่ส่วนนอกสุดของลำต้นมีสีน้ำตาลถึง ดำ ไม่มีท่อน้ำยางอยู่ภายในเลย เกิดจากการสร้าง outer soft cell ของชั้น cortex ที่ยังมี ชีวิตอยู่ที่เรียกว่า bark cambium ต่อมามีสารพวกลิกนิน ซูเบอร์ลิน มาสะสมทำให้เห็น  

2.3 เปลือกอ่อน (soft bark)
เป็นเปลือกชั้นในสุดถัดจากเปลือกแข็งเข้าไป เกือบใกล้เนื้อไม้ เป็นส่วนของ inner cortex ประกอบด้วยเนื้อเยื่อที่อ่อนนุ่ม มีชีวิต และ หนาของเนื้อเยื่อลำเลียงอาหาร (sieve tube) ซึ่งวางตัวอยู่ในแนวตั้ง ภายในเป็นแหล่ง สะสมอาหารจำนวนมาก เนื้อเยื่อดังกล่าวติดต่อกันตลอดทั้งในลำต้น กิ่งก้าน และใบ อาหารที่มาสะสมก็คือน้ำยางนั่นเอง ซึ่งเรียกว่า latex น้ำยางที่ถูกสร้างขึ้นเป็นโพลิเมอร์ ของ cis-1, 4-polyisoprene ส่วนของเนื้อเยื่อลำเลียงอาหารก็คือ ท่อน้ำยาง (lacitifer) ที่มี ลักษณะเชื่อมติดต่อกันตลอดไม่ขาดตอน (continuous latex vessel) มีการจัดเรียงตัวใน แนวเอียง ทำมุม 2-5 องศากับแนวดิ่ง วนจากขวาวนมายังซ้ายล่าง ในชั้นนี้ยังพบเนื้อเยื่อ อีกชนิดหนึ่งรอบๆ เนื้อเยื่อลำเลียงอาหารคือ medulla rays มีองค์ประกอบส่วนใหญ่เป็น น้ำ เป็นตัวที่คอยควบคุมความเข้มข้นของน้ำยางในท่อน้ำยาง และช่วยรักษาความเต่ง สภาพสมดุลย์ของท่อน้ำยางด้วย ชั้นเปลือกอ่อนมีความหนาแน่นของท่อน้ำยางสูง จึงทำให้ขนาดของท่อน้ำยางเล็กกว่าในชั้นเปลือกแข็ง

3. ใบยางพารา (Leaf)
ใบยางพาราจัดเป็นใบประกอบ (compound leaf) แบบ palmate ในใบประกอบ ชุดหนึ่งของยางพารามี 3 ใบย่อย ซึ่งเรียกว่า trifoliage leaves ใบย่อยแต่ละใบจะมีก้านใบ ย่อย (peteolule) ซึ่งมีความยาวโดยเฉลี่ยประมาณ 0.5-2.5 ซม. แตกออกตรงส่วนปลาย ของ peteole ณ จุดเดียวกัน peteole ของใบยางพาราจะมีความยาวโดยเฉลี่ย 15 ซม. (2- 70 ซม.) การเรียงตัวของใบในฉัตรเป็นแบบเกลียว (spiral) ใบที่แก่ที่สุดของกลุ่มใบย่อย คือ ใบที่ใหญ่ที่สุดและมี peteolule ยาวกว่า แผ่นใบหรือตัวใบมีขนาดแตกต่างกันออกไป  

3.1 elliptical type มีลักษณะปลายและโคนใบแหลม ความยาวประมาณ 3 เท่า ของความกว้าง ความกว้างที่สุดจะอยู่ที่ส่วนกลาง

3.2 obovate type มีลักษณะปลายใบมนและโคนใบแหลม ส่วนกว้างที่สุดจะ อยู่กึ่งกลางถึงปลายใบ

3.3 ovate type มีลักษณะคล้ายรูปไข่ ส่วนที่กว้างที่สุดอยู่ระหว่างโคนใบกับ กึ่งกลางใบ

3.4 diamond type ลักษณะคล้าย elliptical type แต่ขอบใบส่วนปลายและ โคนใบค่อนข้างเป็นเส้นตรงคล้ายผลึกเพ็ชร เส้นใบ (vein) จะมีการแตกเป็นแบบขนนก (pinnate) โดยทั่ว ๆ ไป แล้วมีจำนวนคู่ของเส้นใบประมาณ 20 คู่ในใบหนึ่ง ๆ

4.ดอก (Flowers)

เกิดเป็นจำนวนมากจากตาตรงซอกใบ (axillary bud) มีลักษณะเป็นช่อ สั้น ๆ ตรงฐานของกลุ่มใบใหม่ ช่อดอกของยางพาราเป็นแบบ compound raceme หรือ panicle ในช่อดอกหนึ่ง ๆ ประกอบด้วย แกนใหญ่ของช่อเรียกว่า main axis แล้วมีการแตกแขนง ของช่อดอกเป็นแขนงย่อยอีกมากมาย แขนงย่อยแรกที่แตกจาก main axis เรียกว่า primary branch แขนงย่อยที่ 2 แตกจาก primary branch เรียกว่า secondary branch อันเป็นที่ตั้งของก้านชูดอก (peduncle และ pedicel) การแตกแขนงของช่อดอกในลักษณะ ดังกล่าวจะลดหลั่นกัน มองดูแล้วคล้ายรูปสามเหลี่ยม ในช่อดอกจะประกอบไปด้วยดอก 2 ชนิดแยกกัน คือ

4.1 ดอกตัวเมีย (pistillated flowers) มีขนาดใหญ่ ตั้งอยู่ส่วนปลายสุดของ แขนงช่อดอก ประกอบด้วยชั้นต่าง ๆ ดังนี้ กลีบเลี้ยงสีเหลือง เมื่อบานรูปร่างคล้ายระฆัง (bell-shape) จำนวน 5 กลีบ กลีบดอกไม่มี เกสรตัวเมียซึ่งประกอบด้วย รังไข่ 3 พู และ ยอดเกสรตัวเมียที่ไม่มีก้านชู (sessile stigma) มีลักษณะ 3 แฉก เกสรตัวผู้ซึ่งเป็นหมัน (staminode) จำนวน 5 อัน  

4.2 ดอกตัวผู้ (staminated flowers) มีขนาดเล็ก ตั้งอยู่ในตำแหน่งที่ต่ำกว่า ดอกตัวเมียในแขนงเดียวกันของช่อดอก ในช่อดอกหนึ่ง ๆ จะมีดอกตัวผู้ประมาณ 60-80 ดอก ประกอบด้วยชั้นต่าง ๆ ดังนี้ กลีบเลี้ยงจำนวน 5 กลีบ กลีบดอกไม่มี เกสรตัวผู้ที่ไม่มี ก้านชูละอองเกสร (sessile stamen) จำนวน 10 อันเรียงกันเป็น 2 วง วงละ 5 อัน รอบ corollar tube

หลังจากแทงช่อดอกแล้ว 2 อาทิตย์ ช่อดอกมีการพัฒนาเต็มที่พร้อมที่จะบาน โดยดอกตัวผู้จะบานก่อน ช่วงการบานของดอกตัวผู้ 1 วันก็จะร่วง ส่วนดอกตัวเมียจะบาน ในช่วงเวลาถัดมา อาจบานนาน 3-5 วัน

5.ผล (Fruit)
ดอกตัวเมียที่สามารถผสมติดให้ผลมีเพียง 30-50 เปอร์เซ็นต์ ส่วนดอกที่ผสม ไม่ติดจะร่วงหล่นไป หลังจากผสมแล้ว รังไข่จะพัฒนามาเป็นผลภายในเวลา 3 เดือน และ ต่อมาอีก 3 เดือน ผลก็จะสุก ผลที่แก่มีขนาดใหญ่ แน่น มีเส้นผ่าศูนย์กลาง 3-5 ซม. ประกอบด้วย 3 พู แต่ละพูจะบรรจุ 1 เมล็ด ส่วนประกอบของผลมีเปลือกผล (epicarp) และผลชั้นกลาง (mesocarp) บางนิ่ม ส่วนผลชั้นใน (endocarp) แข็งหนา เมื่อผลสุก ผล ชั้นในจะแตกออกเป็น 6 ส่วนแล้ว เมล็ดจะถูกดีดออกไปได้ไกลเป็นระยะทางถึง 15 หลา

6.เมล็ด (Seed)
มีขนาดใหญ่ รูปร่างกลมถึงรีแล้วแต่พันธุ์ เมล็ดแน่น เป็นมัน มีขนาด 2-3.5 x 1.5- 3 ซม. เปลือกของเมล็ด (seed coat) แข็ง มีสีน้ำตาลอ่อน สีเทา มีจุดน้ำตาลเข้ม ประปราย ด้านท้องของเมล็ดตรงปลายสุดด้านหนึ่งจะเป็นที่ตั้งของขั้วเมล็ด (hilum) และ micropyle ซึ่งเป็นทางงอกของรากอ่อน ถัดมาเป็นรอยที่ funiculus อ้อมมาติดกับเมล็ด ตรงขั้วเรียกว่า raphe รูปร่างของเมล็ดขึ้นอยู่กับการกดของผลซึ่งมีเมล็ดบรรจุอยู่ภายใน ภายในเมล็ดมีอาหารสะสมเป็นพวกไขและมันสีขาวเมื่อมีชีวิตอยู่ และเปลี่ยนเป็นสีเหลือง เมื่อเมล็ดแก่ ส่วนของอาหารสะสมสามารถนำมาสกัดน้ำมันใช้ในอุตสาหกรรมต่าง ๆ ได้ กากที่เหลือนำมาใช้เป็นอาหารสัตว์หรือทำปุ๋ย ชั้นของอาหารสะสมดังกล่าวล้อมรอบแกน

- ศักยภาพการใช้ในประเทศ อุตสาหกรรมยางยานพาหนะเป็นอุตสาหกรรมที่มีการใช้ ยางธรรมชาติมากที่สุดถึงร้อยละ 45 ของ ปริมาณการใช้ทั้งหมด เนื่องจาก ปัจจุบันมีการ ย้ายฐานการผลิตมายังไทยจนทำให้ไทยเป็นประเทศผู้ผลิตยางยานพาหนะที่สำคัญ ประเทศหนึ่ง อุตสาหกรรมที่ใช้ยางธรรมชาติมากรองลงมาได้แก่ ถุงมือยาง ปัจจุบันไทย เป็นประเทศผู้ผลิตและส่งออกรายใหญ่อันดับ 2 ของโลก มีการใช้ยางธรรมชาติประมาณ ร้อยละ 13 ซึ่งทั้ง 2 อุตสาหกรรมนี้มีมูลค่า การส่งออกรวมกว่า 30,000 ล้านบาท จาก มูลค่า ส่งออกผลิตภัณฑ์ ทั้งหมด 40,000 ล้านบาท อีกประมาณร้อยละ 42 เป็นการใช้ยาง ธรรมชาติในอุตสาหกรรมอื่น ๆ ได้แก่ อะไหล่ รถยนต์ ยางยืด สายพาน เปลือกหม้อ แบตเตอรี่ ถุงยาง รองเท้า ยางรัดของ ฯลฯ จะเห็นได้ว่าหากรัฐมีการ สนับสนุนใน อุตสาหกรรม ยาง ยานพาหนะและ ถุงมือยาง เพิ่มขึ้น จะทำให้มีการใช้ยางในประเทศ เพิ่มขึ้น และสามารถเพิ่มมูลค่าเพิ่มในการใช้ยางเพิ่มขึ้น

664 BO 216

ส่วนประกอบของน้ำยาง น้ำยางสดจากต้นยางพารา มีลักษณะเป็นของเหลวสีขาวหรือสีครีม โดยมีอนุภาคยาง แขวนลอย อยู่ในตัวกลางที่เป็นน้ำ อนุภาคยางมีรูปร่างกลมหรือรูปลูกแพร์ มีขนาด 0.05 -5 ไมครอน ความหนาแน่น 0.975-0.980 กรัม/มิลลิลิตร มีความเป็นกรด-ด่างประมาณ 6.5-7.0 ผิวของอนุภาคยางมีเยื่อหุ้ม (membrane) ที่ประกอบด้วยไขมันและโปรตีน โดยแต่ ละอนุภาคมีอนุมูลลบของโปรตีนอยู่รอบนอก ทำให้เกิดแรงผลักระหว่างอนุภาคยาง ซึ่งมี ผลให้น้ำยางสามารถคงสภาพเป็นของเหลวได้ ดังนั้นเมื่อมีการทำลาย เยื่อหุ้มอนุภาค หรือมีการสะเทินอนุมูลลบ จะทำให้อนุภาคยางที่แขวนลอยอยู่ในตัวกลางเกิดการรวมตัว จับกันเป็นก้อน

อุตสาหกรรมแปรรูปยาง

1. น้ำยางข้น
2. ยางแผ่นดิบ
3. ยางแผ่นผึ่งแห้ง ยางแผ่นรมควัน ยางแท่ง

ขั้นตอนที่ 1 การตวงน้ำยางใส่ตะกง ตวงน้ำยางที่กรองแล้ว ใส่ในตะกงที่สะอาด ตะกงละ 3 ลิตร

ขั้นตอนที่ 2 การผสมน้ำกับน้ำยาง เติมน้ำสะอาดลงในตะกงที่ใส่น้ำยางไว้แล้วตะกงละ 2 ลิตร จะได้อัตราส่วนผสมระหว่างน้ำ ยางกับน้ำในอัตรา 3 ส่วนต่อ 2 ส่วน (อัตราส่วนผสมอาจเปลี่ยนแปลงได้ ถ้าหากน้ำยาง เจือจางบ้างแล้ว เช่น กรณีที่ฝนตกขณะเก็บน้ำยางหรือจากเหตุอื่น ๆ)

การผสมกรดฟอร์มิก เพื่อให้ยางแผ่นแข็งตัวในเวลา 30-45 นาที ควรผสมกรด ฟอร์มิกในอัตราส่วนกรดฟอร์มิก 30 มิลลิลิตร (2 ช้อนแกง)ผสมน้ำสะอาด 1,170 มิลลิลิตร (3 กระป๋องนม) แล้วกวนให้เข้ากันโดยเทกรดลงในน้ำ และควรใช้ภาชนะที่เป็น กระเบื้องเคลือบหรือ แกลลอนพลาสติกในการผสม

ขั้นตอนที่ 4 การใช้น้ำกรดผสมน้ำยาง ใช้ใบพายกวนน้ำยางในตะกง 1-2 เที่ยว แล้ว ตวงน้ำกรดที่ผสมแล้ว 390 มิลลิลิตร (1 กระป๋องนม) เทลงในน้ำยางให้ทั่วตะกง ขณะที่เท น้ำกรดใช้ใบพายกวนน้ำยางไปประมาณ 6 เที่ยว (น้ำกรดฟอร์มิก 1 ขวด ทำแผ่นยางได้ ประมาณ 90-100 แผ่น)

ขั้นตอนที่ 5 การกวาดฟองน้ำยาง ขณะกวนน้ำยางจะมีฟองเกิดขึ้น ใช้ใบพายกวาดฟอง ออกจากตะกงให้หมด เก็บรวบรวมใส่ภาชนะไว้ขายเป็นเศษยางชั้นดี ฟองน้ำยาง ถ้าไม่ กวาดออก เมื่อนำยางไปรมควันจะทำให้เห็นรอยจุดอากาศในแผ่นยาง ทำให้ได้ยางชั้นต่ำ กว่าที่ควรจะเป็น

ขั้นตอนที่ 6 การใช้วัสดุปิดตะกง ควรใช้แผ่นสังกะสี หรือวัสดุอื่นใดก็ได้ปิดตะกงเพื่อ ป้องกันมิให้ฝุ่นละอองหรือสิ่งสกปรกตกลงในน้ำยางที่กำลังจับตัว ทิ้งไว้ประมาณ 30-45 นาที

ขั้นตอนที่ 6 การนวดแผ่นยาง เมื่อยางจับตัวแล้ว ก่อนนำไปนวดควรรินน้ำสะอาดหล่อ ไว้ทุกตะกงเพื่อสะดวกในการเทแท่งยางออกจากตะกง การนวดยางควร นวดแผ่นยางบน โต๊ะที่สะอาด ซึ่งปูด้วยอลูมิเนียมหรือแผ่นสังกะสี นวดด้วยมือ หรือ ไม้กลมแล้วแต่ถนัด นวดยางให้หนา ประมาณ 1 เซนติเมตร

ขั้นตอนที่ 7 การรีดแผ่นยางด้วยเครื่องรีดลื่น นำยางแผ่นที่นวดแล้ว เข้าเครื่องรีดลื่น 3-4 ครั้ง ให้บางประมาณ 3-4 มิลลิเมตร

ขั้นตอนที่ 8 การรีดแผ่นยางด้วยเครื่องรีดดอก หลังจากนำแผ่นยางเข้าเครื่องรีดลื่น แล้วก็นำยางเข้าเครื่องรีดดอกจะช่วยให้แผ่นยางแห้งเร็วขึ้นเมื่อนำไปรมควัน

ขั้นตอนที่9การล้างแผ่นยาง แผ่นยางที่รีดดอกแล้ว ควรล้างด้วยน้ำสะอาดเพื่อล้าง น้ำกรดและสิ่งสกปรกที่ติดอยู่ตามผิวของแผ่นยางออกให้หมด

ขั้นตอนที่ 10 การผึ่งแผ่นยาง แผ่นยางที่ล้างด้วยน้ำสะอาดแล้ว ควรนำมาผึ่งไว้ในที่ร่ม ไม่ควรนำออกไปผึ่งหรือตากไว้กลางแดด เพราะจะทำให้ยางแผ่นเสื่อม คุณภาพได้ง่าย อย่าวางแผ่นยางบนพื้น หรือพาดแผ่นยางในที่ที่มีฝุ่น หรือถูกสิ่งสกปรกได้ง่าย  

ขั้นตอนที่11การเก็บยางแผ่นเพื่อรอจำหน่าย หลังจากผึ่งยางแผ่นไว้ประมาณ 6 ชั่วโมง ให้เก็บรวบรวมยางแผ่น โดยพาดไว้บนราวในโรงเรือนเพื่อรอจำหน่าย (ถ้ามีโรงรม ให้นำเข้า รมควันหรืออาจจะอบยางในโรงอบพลังงานแสงอาทิตย์ เพื่อให้ยางแผ่นแห้ง ป้องกันเชื้อรา และสามารถเก็บไว้ได้นาน) เกษตรกร เจ้าของสวนยางจะขายยางให้ได้ ราคาสูง จำเป็นอย่างยิ่งที่จะทำยางแผ่นให้มีคุณภาพดี และรวมกลุ่มกันขายยางร่วมกัน คราวละมาก ๆ

สงวนลิขสิทธิ์โดย © ++kasetloongkim.com++ All Right Reserved.

ติดประกาศ: 2010-04-23 (8302 ครั้ง)