หน่อไม้น้ำ (Zizania latifolia Turez.) เป็นผักชนิดหนึ่งพบมากทางตอนใต้ของประเทศมีถิ่นกำเนิดในประเทศจีนแถบมณฑลกวางตุ้ง ชานตุง กวางสี และไต้หวันบนเกาะ ปอร์โมชา แต่ยังไม่เป็นที่แพร่หลายนัก ในบ้านเรา ด้วยรสหวานเมื่อปรุงสุกแล้วและมีกลิ่นหอมคล้ายแห้วจีนของหน่อไม้น้ำ ทั้งยังเป็นแหล่งอาหารให้แร่ธาตุและวิตามินที่มีคุณค่าทางอาหารสูง มีราคาถูกเมื่อเทียบเนื้อสัตว์ ซึ่งสามารถปรุงอาหารได้เหมือนผักทั่วไปทำให้หน่อไม้น้ำจัดได้ว่าเป็นพืชผักที่น่าสนใจ ควรที่จะเผยแพร่ และส่งเสริมให้มีการปลูกเลี้ยงกันทั่วไป โดยขณะนี้สถานีทดลองข้าวกระบี่กำลังขยายพันธุ์เพื่อศึกษาต่อไป

          
- ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ หน่อไม้มีลักษณะคล้ายต้นข้าว ความสูงของต้นอยู่ระหว่าง 1–2 เมตร

       
- การปลูก การเตรียมดินปลูกหน่อไม้น้ำ ทำได้เช่นเดียวกับการเตรียมแปลงปลูกปักดำข้าว โดยทำการไถกำจัดวัชพืชแล้วปล่อยให้น้ำขัง และใช้หน่อหรือต้นกล้าที่เตรียมไว้นำไปปักดำใช้ระยะปักดำ 1 x 1 เมตร ดำลึกประมาณ 5–7 เซนติเมตร ขนาดของกล้าที่ใช้ปลูกมีอายุประมาณ 40–50 วัน เนื้อที่ 1 ไร่ ปลูกได้ประมาณ 1,521 ต้น ใน 1 กอ หน่อไม้น้ำแตกกอได้ประมาณ 25–30 ต้น

          
- การปฏิบัติดูแลรักษา ต้องรักษาระดับน้ำในแปลงปลูกลึกประมาณ 15–25 เซนติเมตร น้ำต้องสะอาดไม่เป็นสนิม ถ้าน้ำมากหรือน้อยเกินไปจะทำให้กระทบกระเทือนต่อการเจริญเติบโต

          
- การกำจัดวัชพืช เมื่อเตรียมดินปลูกควรเก็บหญ้าและวัชพืชออกให้หมด ถ้าทิ้งไว้จะแย่งอาหารทำให้หน่อไม้น้ำเจริญเติบโตไม่เต็มที่และเป็นที่อาศัยของโรคและแมลงอีกด้วย

          
- การจัดแต่งกอหรือการสางกอ หน่อไม้น้ำเจริญเติบโตเร็วเช่นเดียวกับข้าวหลังจากปักดำ 2 เดือน ควรทำการตกแต่งสางกอโดยการตัดแต่งใบที่แห้งหรือใบที่หักล้มออกให้หมด ถ้าหากว่ามีต้นที่ไม่แข็งแรงควรตัดทิ้งให้เหลือ 10-12 ต้น/กอ เพื่อให้หน่อไม้น้ำเจริญเติบโตเต็มที่

           
- การใส่ปุ๋ย การใส่ปุ๋ย ปุ๋ยที่ใช้สำหรับหน่อไม้น้ำระยะแยกใช้สูตร 16-20-0 เช่นเดียวกับข้าวหรืออาจจะใช้ปุ๋ยคอกก็ได้โดยใส่หลังปลูก 1เดือนหรือหลังการสางกอ การใส่ปุ๋ยเคมีควรใช้ร่วมกับปุ๋ยคอกจะได้ผลดีก่อนการเก็บเกี่ยวหน่อไม้น้ำ ควรใช้ปุ๋ยสูตรที่มีไนโตรเจนสูง

              
- โรคแมลงที่สำคัญ ตั๊กแตนกัดกินใบและหนอนม้วนใบ หากพบทำลายเสียหายมากใช้ยาพาโตรดวิน 20 ซีซี ผสมน้ำ 20 ลิตร ฉีดพ่นให้ทั่วแปลง

           
- การเก็บเกี่ยว การเก็บเกี่ยวหน่อไม้น้ำ เก็บเกี่ยวหน่ออ่อนที่พองตัวออกมาจากลำต้น ซึ่งเป็นส่วนที่นำมาบริโภคมีลักษณะหน่อพองโต ยาวประมาณ 6 นิ้ว เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 20.-2.5 ซม. เมื่อตัดหน่อมาแล้วนำมาลอกกาบออกให้เหลือเฉพาะภายใน คือ หน่อที่จะนำมาบริโภค การเก็บหน่อไม่ควรเก็บหน่อที่อ่อนหรือแก่เกินไป ถ้าอ่อนหน่อจะมีขนาดเล็กถ้าแก่เกินไปจะมีหมึกเป็นจุด ๆ การเก็บเกี่ยวควรเก็บในช่วงเช้า หน่อไม้น้ำจะให้ผลผลิตมากที่สุดประมาณเดือนพฤศจิกายน – ธันวาคม พื้นที่ 1 ไร่ จะให้ผลผลิตประมาณ 400-500 กิโลกรัม

           
- การเก็บรักษาหน่อไม้น้ำหลังการเก็บเกี่ยว ควรนำหน่อไม้น้ำมามัดเป็นมัดแล้วนำไปแช่น้ำหรือเก็บไว้ในที่เย็น ทำให้หน่อไม้น้ำสด การเก็บรักษาสามารถเก็บได้นาน 5-7 วัน

สำหรับผู้ที่สนใจจะทำการปลูกเลี้ยงหน่อไม้น้ำ สามารถติดต่อสอบถามและขอต้นพันธุ์ได้ที่ สถานีทดลองข้าวกระบี่ โทรศัพท์ 075-691120

ที่มา : กลุ่มพืชผัก