ข้อแนะนำชาวนาใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวปลูกต่อไร่
สำนักเมล็ดพันธุ์ข้าว
กรมการข้าว
ปัจจุบันพบว่า ชาวนามีการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวปลูกต่อไร่ที่สูงมาก เช่น ในนาหว่านน้ำตมส่วนใหญ่จะใช้เมล็ดพันธุ์มากถึง 20-30 กิโลกรัมต่อไร่ โดยไม่ได้คำนึงถึงว่าเมล็ดพันธุ์ข้าวที่ใช้ปลูกมีคุณภาพความงอกอย่างไร ซึ่งถ้าเมล็ดพันธุ์นั้นมีความงอกดี แปลงนาก็จะมีสภาพของต้นข้าวขึ้นเบียดเสียดกันจนแน่นทึบ การระบายอากาศในแปลงไม่ดี ทำให้เกิดการระบาดของโรคและเมลงศัตรูข้าวได้ง่าย แต่ยากในการป้องกันกำจัด อีกทั้งยังยากต่อการบำรุงดูแลรักษาได้ผลผลิตต่ำ มีคุณภาพไม่สมบูรณ์ ขายได้ราคาไม่ดี
ขอแนะนำชาวนาว่า ในการทำนาหว่านน้ำตมควรใช้พันธุ์ข้าวปลูกที่อัตราประมาณ 15 กิโลกรัมต่อไร่ โดยมีข้อพิจารณาเพื่อการตัดสินใจ ดังนี้
1. ต้องรู้ก่อนว่าเมล็ดพันธุ์ข้าวที่จะใช้ปลูกนั้น มีความงอกดีหรือไม่ ปัญหาก็คือแล้วจะรู้ได้อย่างไร ขอแนะนำวิธีการทดสอบความงามที่สามารถทำได้ง่าย ๆ คือ
1.1 หยิบเมล็ดพันธุ์ข้าวโดยไม่ต้องเลือก จากจุดต่าง ๆ ให้ทั่วถุงหรือกระสอบที่เก็บเมล็ดข้าวที่ปลูกมาสัก 5-10 กำมือ ถ้ามีข้าวปลูกหลายถุงก็หยิบข้าวเพิ่มขึ้นหลาย ๆ กำ
1.2 เอาเมล็ดพันธุ์ข้าวปลูกที่หยิบไว้ใส่ถุงหรือกระป๋อง คลุกเมล็ดให้เข้ากันดี
1.3 นับเมล็ดโดยไม่ต้องเลือกทีละ 100 เมล็ด 4 ครั้ง แยกเมล็ดที่นับแต่ละครั้งไว้
1.4 เตรียมดินบนแปลงนา หรือบนดินข้างบ้านก็ได้ เป็นแปลงเล็ก ๆ ขนาด กว้าง 1 ฟุต ยาว
1 ฟุต ก็พอ จำนวน 4 แปลง
1.5 นำเมล็ดพันธุ์ข้าว ที่นับแยกไว้ ไปหว่านบนแปลง แปลงละ 100 เมล็ด จนครบทั้ง
4 แปลง เสร็จแล้วโรยดินกลบเมล็ด รดน้ำให้ชุ่มทุกวัน
1.6 หลังผ่านไป 7 วัน ให้นับจำนวนต้นกล้าที่งอกสมบูรณ์ในแต่ละแปลง เมื่อนำจำนวนทั้ง
4 แปลง มารวมกันแล้ว เฉลี่ยหารด้วย 4 ก็จะได้อัตราร้อยละความงอกของเมล็ดพันธุ์ข้าวปลูกนั้น
1.7 ถ้าหลังเพาะ 7 วัน ข้าวยังงอกไม่เต็มที่ อาจรอดูต่อไปอีก 3-4 วัน ถ้าข้าวปลูกเป็นข้าวที่
เพิ่งเก็บเกี่ยวใหม่ ๆ ภายใน 1-2 เดือน อาจมีปัญหาข้าวอยู่ในระยะพักตัว ข้าวจะทยอยงอก
ดังนั้น ควรจะเพาะเมล็ดข้าวที่พ้นระยะพักตัวแล้ว แต่ถ้าเป็นเมล็ดพันธุ์คุณภาพดีที่ซื้อจากแหล่งที่เชื่อถือได้ ดูที่ฉลากก็จะทราบอัตราความงอกขั้นต่ำตามที่กฎหมายกำหนด คือ ต้องงอกไม่ต่ำกว่า 80 % หรือถ้าไม่แน่ใจว่าเมล็ดพันธุ์ข้าวที่ซื้อมีความงอกเท่าไร ก็ควรจะลองเพาะความงอกเองอย่างง่าย ๆ ตามวิธีที่แนะนำก็ยิ่งดี
2. เมื่อรู้อัตราความงอกแล้ว จึงมาคิดอัตราปลูก โดยตั้งความต้องการว่าจะให้มีรวงข้าวที่สมบูรณ์กี่รวงต่อไร่ ในที่นี้ขอแนะนำให้มีจำนวนรวงข้าวที่สมบูรณ์ประมาณ 300,000 รวง ต่อไร่ จะเหมาะสมที่สุด “ ตามธรรมชาติ ข้าวรวงหนึ่งที่ได้รับการบำรุงดูแลรักษาดีพอสมควรแล้ว ควรจะมีน้ำหนักไม่น้อยกว่า 3 กรัม ถ้าในแปลง 1 ไร่ มีรวงสมบูรณ์ถึง 300,000 รวง ก็จะทำให้ได้ผลผลิตอย่างน้อยถึง 900 กิโลกรัมต่อไร่ ”
3. เมล็ดพันธุ์ข้าว 1 กิโลกรัม จะมีจำนวนเมล็ดประมาณ 32,000-35,000 เมล็ด ขึ้นกับความสะอาดของเมล็ดพันธุ์ เมื่อรู้อัตราความงอกก็จะรู้ว่าเมล็ดพันธุ์ข้าวนั้น 1 กิโลกรัม จะสามารถงอกเป็นต้นกล้าสมบูรณ์ได้กี่ต้น
“ เช่น ถ้าเมล็ดพันธุ์ข้าวปลูกนั้นมีความงอก 80 % ก็แสดงว่าใน 1 กิโลกรัม (ที่ 32,000 เมล็ด) จะงอกเป็นต้นกล้าสมบรูณ์ = 32,000 x 0.80 = 25,600 เมล็ด ”
4. เมื่อต้องการข้าวที่มีรวงสมบรูณ์ 300,000 รวง ก็ต้องมีต้นกล้าสมบรูณ์อย่างน้อย 300 , 000 ต้น (ไม่มีเผื่อการแตกกอ)
“ เมื่อเมล็ดพันธุ์ข้าวปลูก 1 กิโลกรัม สามารถงอกเป็นต้นกล้าสมบรูณ์ได้ 25,600 ต้น ถ้าต้องการ 300,000 ต้น จึงต้องใช้เมล็ดพันธุ์ จำนวน = 300,000 / 25,600 = 11.7 กิโลกรัม ”
5. การเพาะปลูกโดยธรรมชาติ ตั้งแต่หว่านจนเก็บเกี่ยว มักจะประสบกับสภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้ออำนวย และมีโรคแมลงศัตรูมาทำลายข้าวบ้าง
“ ขอแนะนำให้เผื่อในส่วนนี้ไว้อีก 20 % คิดเป็นน้ำหนักประมาณ 2.3 กิโลกรัม ”
6. รวมจำนวนต้นที่ต้องการรวงสมบรูณ์ กับจำนวนต้นที่เผื่อไว้เสียหายในระหว่างเพาะปลูกก็จะได้ประมาณ 14 กิโลกรัม
7. ดังนั้น จึงขอแนะนำชาวนาที่ทำนาหว่านน้ำตมว่า ถ้าเมล็ดพันธุ์ข้าวปลูกมีความงอก ประมาณ 80 % ไม่ควรใช้อัตราปลูกเกินกว่า 15 กิโลกรัมต่อไร่
“ ถ้าอัตราความงอกมากหรือน้อยกว่านี้ จึงค่อยปรับลด หรือเพิ่ม ชดเชยตามแนวทางที่ได้แนะนำนี้ ”