ข้าวเสาไห้

เสาไห้เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดสระบุรี มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักกันในเรื่องของการผลิตข้าว ที่มีคุณภาพเป็นเอกลักษณ์ของตนเอง ทำให้ชื่อของข้าวเสาไห้เป็นที่รู้จักของผู้บริโภคมาเป็นเวลานาน

สภาพพื้นที่
สภาพของพื้นที่อำเภอเสาไห้เป็นที่ราบมีความอุดมสมบูรณ์ ประชากรส่วนใหญ่มีอาชีพเกษตรกรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งการทำนา จากทำเลที่ตั้งที่มีพื้นที่ติดต่อกับหลายอำเภอที่เป็นแหล่งปลูกข้าว ประการสำคัญตั้งอยู่ใกล้แม่น้ำป่าสักอันเป็นเส้นทางคมนาคมขนส่งที่สำคัญสายหนึ่งในอดีตจนถึงปัจจุบัน มีความยาวของลุ่มน้ำถึง 350 กิโลเมตร ความกว้างลุ่มน้ำ 45 กิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่ทั้งหมด 16,292.24 ตารางกิโลเมตร หรือ 10,182,650 ไร่ เกิดจากทิวเขาเพชรบูรณ์ตอนบนสุดของลุ่มน้ำจากจังหวัดเลยไหลลงทางใต้ ผ่านจังหวัดเลย จังหวัดเพชรบูรณ์ จังหวัดลพบุรี เข้าสู่จังหวัดสระบุรี นับว่าเป็นเส้นเลือดใหญ่ของจังหวัดสระบุรี โดยอาศัยน้ำใช้ในการเกษตรและประโยชน์อย่างอื่น แม่น้ำป่าสักไหลผ่านอำเภอมวกเหล็ก อำเภอแก่งคอย อำเภอเมือง และอำเภอเสาไห้ คิดเป็นความยาวประมาณ 105 กิโลเมตร ก่อนไหลไปบรรจบกับแม่น้ำเจ้าพระยา ที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา โดยเฉพาะอย่างยิ่งอำเภอเสาไห้ที่ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ราบเหมาะในการทำนา

กลุ่มไทยวน (ไท-ยวน )หรือไทโยนก มีชุมชนอยู่ที่อำเภอเสาไห้ จังหวัดสระบุรี มีภาษาพูด และวัฒนธรรมคล้ายคนในภาคเหนือ เหตุที่ชาวไทยวนมาตั้งถิ่นฐานที่อำเภอเสาไห้ เนื่องมาจากครั้งที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ทรงมีพระราชดำริจะกำจัดพม่าให้สิ้นไปจากผืนแผ่นดินไทย จึงรับสั่งให้จัดกองทัพไปตีเมืองเชียงแสน ขับไล่พม่าออกไป และได้กวาดต้อนชาวเมืองเชียงแสนเดินทางมากรุงเทพ ฯ ในปี พ.ศ.2347 ขณะเดินทางผ่านถึงเมืองสระบุรี บริเวณอำเภอเสาไห้ ชาวเมืองเชียงแสนส่วนหนึ่งมีความประสงค์ตั้งถิ่นฐานทำกินอยู่ที่นั่น การประกอบอาชีพของชาวไทยวน อำเภอเสาไห้ ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทำนา รับจ้าง ค้าขาย และมีอาชีพเสริมหลังการทำนา คือ การทอผ้า

เสาไห้ตั้งแต่เดิมคงเป็นแหล่งชุมนุมสินค้าเกษตรจากพื้นที่ที่ได้รับอิทธิพลของลุ่มแม่น้ำป่าสัก โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเป็นแหล่งปลูกข้าวเพื่อส่งขาย จะเห็นได้จากยุ้งฉางเก็บข้าวเก่าแก่ที่พบทั่วไปตามบ้าน และที่สำคัญจำนวนโรงสีที่มีขนาดกำลังการสีต่างกัน เรียงรายทั้งสองฝั่งแม่น้ำ ปัจจุบันมีโรงสีที่อยู่ในเขตอำเภอเสาไห้ประมาณ 10 แห่ง ซึ่งแต่ละโรงสีล้วนมีประวัติความเป็นมาอย่างยาวนาน

จะเห็นว่าด้วยความรู้และประสบการณ์การผลิตข้าวของชุมชนที่สั่งสมมาเป็นเวลายาวนาน ทำให้ข้าวเสาไห้เป็นที่รู้จักกันโดยทั่วไป

ความมีชื่อเสียงของข้าวเสาไห้
ข้าวเสาไห้ ไม่ใช่ชื่อพันธุ์ข้าวแต่อย่างใด แต่เป็นการเรียกประเภทข้าวสารข้าวพันธุ์พื้น เมืองที่ชาวนาส่วนใหญ่นิยมปลูกกันในอดีต เนื่องจากผลผลิตที่ได้ตรงกับสภาพแวดล้อมและภูมิอากาศ ในท้องถิ่นนั้นๆ คำว่า "เสาไห้" แท้จริงคือ ชื่ออำเภอหนึ่งในจ.สระบุรี ซึ่งมีชื่อเสียงมากใน เรื่องของข้าว โดยแหล่งปลูกข้าวที่สำคัญอยู่บริเวณชายฝั่งของแม่น้ำป่าสัก เป็นที่ราบลุ่มดินเหนียว และการเรียกชื่อ "ข้าวเสาไห้" ยังเป็นการเรียกแทนคุณภาพข้าว คุณภาพการหุงต้ม เพราะข้าว พันธุ์นี้มีรสชาติที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว เมื่อหุงสุก จะได้ข้าวสวยร่วนไม่กระด้าง หุงขึ้นหม้อดี กินอร่อย เหมาะสำหรับรับประทานกับแกงเผ็ดต่างๆ เมื่อเคี้ยวสามารถสัมผัสได้ถึงเนื้อข้าว ที่สำคัญคือ ไม่บูดง่าย เมื่อทิ้งไว้เย็นคุณภาพไม่เปลี่ยนแปลง แม้ว่าเป็นข้าวเก่าค้างปี แต่เมื่อทิ้งไว้เย็นคุณภาพไม่เปลี่ยนแปลง แม้ว่าเป็นข้าวเก่าค้างปีแต่เมื่อนำมาหุงก็ไม่มีกลิ่นสาบ ดังนั้นข้าวเสาไห้ (ข้าวเจ๊กเชย) จึงจัดเป็นข้าวคุณภาพพิเศษที่ผู้บริโภคนิยมมากกว่าข้าวชนิดอื่น ทำให้กระบวนการับซื้อข้าวเปลือกจะพิถีพิถันกว่าข้าวทั่วไป

นอกจากนี้แทบทุกส่วนของเมล็ดสามารถใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งข้าวเจ็กเชยสามารถนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์เส้นได้ดี เนื่องจากเนื้อแป้งของข้าวพันธุ์นี้มีใยสูงทำให้ได้ผลิตภัณฑ์เส้นที่ดีไม่ยุ่ย หรือขาดง่ายเป็นที่ต้องการของตลาดการแปรรูปผลิตภัณฑ์จากข้าว ทำให้ปลายข้าวเจ๊กเชยราคาสูงกว่าปลายข้าวทั่วไป กระสอบละ 200-300 บาท

การค้าข้าวเสาไห้ อำเภอเสาไห้ มีแม่น้ำป่าสักไหลผ่านเป็นที่ราบอุดมสมบูรณ์ ชาวไทยวนตั้งหมู่บ้านเรียงไปตามริมแม่น้ำป่าสัก ในอดีตการค้าข้าวเสาไห้ก็เช่นเดียวกับการค้าข้าวในพื้นที่อื่น คือส่วนใหญ่อยู่ในมือของคนจีน ซึ่งจากการที่เสาไห้เป็นแหล่งรวมผลผลิตข้าว ประกอบกับมีแม่น้ำป่าสักอันเป็นเส้นทางคมนาคมสำคัญ แต่ละปีหลังจาก ขึ้น 3 ค่ำ เดือน 3 แล้ว ชาวนาจะทำพิธีเปิดยุ้งเพื่อนำข้าวที่เก็บเกี่ยวจากฤดูนาปี ออกแปรรูปเพื่อการบริโภคหรือขายเป็นบางส่วนแก่ตัวแทนที่ออกรับซื้อ ส่วนใหญ่ชาวนาจะขนขึ้นเกวียนมาขายโดยตรงให้กับโรงสี หรือพ่อค้าข้าวต่างถิ่นที่จอดเรือรับซื้อริมแม่น้ำป่าสัก ดังนั้นผลผลิตข้าวเสาไห้โดยเฉพาะอย่างยิ่งข้าวเจ๊กเชย จึงแพร่กระจายสู่ท้องตลาดทั้งรูปข้าวสารและข้าวเปลือก ข้าวเสาไห้ส่วนใหญ่จะไปสู่ตลาดที่สำคัญ คือ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา จังหวัดปทุมธานี และที่สำคัญคือ กรุงเทพมหานคร ซึ่งในสมัยนั้นบริเวณท่าเทเวศร์ แถวราชาธิวาส เป็นแหล่งรวมและกระจายข้าวสารสู่ผู้บริโภค ซึ่งข้าวจากเสาไห้เป็นที่รู้จักกันดีในเรื่องของคุณภาพที่โดดเด่น เป็นที่ยอมรับของผู้บริโภค จนถึงปัจจุบัน

ปัจจุบันระบบการค้าได้เปลี่ยนไป โดยเป็นผลจากการปรับปรุงระบบการขนส่งคมนาคม การชลประทาน รวมทั้งเทคโนโลยีการผลิตข้าวเพื่อเพิ่มศักยภาพการแข่งขันในตลาดข้าว อันเป็นผลกระทบต่อคุณภาพข้าวเสาไห้ ที่ต้องใช้พันธุ์ข้าวเจ๊กเชยในการผลิต

ความเป็นมาของข้าวเจ๊กเชยกาบเขียว
ข้าวเจ๊กเชยเป็นข้าวพื้นเมืองที่มีการปลูกที่เสาไห้มานานแล้ว เล่ากันว่า เจ๊กเชยพ่อค้าชาวจีน ได้นำเอาข้าวจากบ้านสะแกกรังเมืองอุทัยธานี ( บ้านสะแกกรังนี้เดิมเป็นท่าข้าวที่สำคัญในอดีต ) มาปลูกที่อำเภอเสาไห้ โดยที่ไม่ทราบเป็นพันธุ์อะไร ข้าวที่เจ๊กเชยนำมาปลูกนี้มีคุณภาพการหุงต้มที่ดี เป็นที่ถูกใจของผู้บริโภค ทำให้ชื่อเสียงของข้าวเสาไห้เป็นที่รู้จักกันในเรื่องของคุณภาพข้าวที่ดี แต่เนื่องจากเกษตรกรผู้ปลูกไม่ทราบชื่อข้าวพันธุ์นี้ จึงเรียกข้าวพันธุ์นี้ว่า "เจ๊กเชย" ตามชื่อของเจ๊กเชยผู้นำข้าวพันธุ์นี้มาปลูก แต่อย่างไรก็ตามมีบางกระแสก็ว่าข้าวพันธุ์นี้ไม่ได้มาจากที่อื่น เป็นข้าวพันธุ์ท้องถิ่นที่กำเนิดที่เสาไห้มาดั้งเดิมนั้นเอง ซึ่งไม่ว่าข้าวพันธุ์นี้จะเป็นมาอย่างไรก็ตาม แต่ทุกคนยอมรับในเรื่องคุณภาพที่ยากจะหาข้าวพื้นเมืองอื่นมาเทียบได้ อาจกล่าวได้ว่าข้าวพันธุ์นี้เป็นต้นแบบของคุณภาพข้าวเสาไห้

อย่างไรก็ตามปัจจุบันแม้ว่าในการผลิตข้าวเสาไห้ จะมีความต้องการข้าวพันธุ์เจ๊กเชยอยู่เป็นจำนวนมากก็ตาม แต่พื้นที่การปลูกข้าวพันธุ์นี้มีไม่มากนัก เนื่องจากสาเหตุหลายประการไม่ว่าจะเป็นเรื่องของผลผลิตที่ค่อนข้างต่ำ เป็นข้าวนาปีที่ปลูกได้เพียงปีละครั้ง ความแปรปรวนภายในชื่อพันธุ์เดียวกัน ( มีทั้งต้นที่กาบใบสีเขียวและกาบใบสีม่วง มีทั้งข้าวขึ้นน้ำและข้าวนาสวน ) และที่สำคัญคือราคาข้าวไม่จูงใจ คือ ราคาเท่ากับข้าวขาวพันธุ์อื่น ๆ เพราะโรงสีไม่ได้ซื้อแยกพันธุ์ เป็นผลทำให้ผู้ผลิตข้าวเสาไห้ จำเป็นต้องนำเอาข้าวพันธุ์อื่นมาผลิตเป็นข้าวเสาไห้ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ข้าวพื้นเมืองพันธุ์เหลืองทอง เหรียญทอง หรือข้าวพันธุ์ผสม ชัยนาท 1 สุพรรณบุรี 1 ตามที่จะหาได้ จากปัญหาดังกล่าวได้ส่งผลกระทบต่อคุณภาพของข้าวเสาไห้ที่มีขายกันอยู่ในท้องตลาด

ความพยายามที่จะปรับปรุงกระบวนการผลิตข้าวเสาไห้ โดยใช้พันธุ์ข้าวเจ๊กเชย ได้เริ่มมานานแล้ว ดร.ครุย บุณยสิงห์ ได้สรุปรายงานผลการทดลองเรื่องข้าว ตั้งแต่ พ.ศ. 2460 - 2479 ของ พระยาโภชากรและหม่อมหลวงยิ่งศักดิ์ อิศรเสนา ในการเปรียบเทียบผลผลิตข้าวในพื้นที่อำเภอหนองแค สระบุรี เมื่อปี พ.ศ. 2476 ความตอนหนึ่งว่า "ข้าวเจ๊กเชยเป็นข้าวที่มีคุณภาพดีที่สุด" จนในปี 2545 ทางศูนย์วิจัยข้าวปทุมธานีร่วมกับศูนย์บริการวิชาการด้านพืชและปัจจัยการผลิตปทุมธานี และสหกรณ์การเกษตรเสาไห้ ได้ดำเนินการรวบรวมข้าวพันธุ์เจ๊กเชยที่ปลูกในพื้นที่อำเภอเสาไห้ และอำเภอเมืองสระบุรี มาทำการคัดเลือกเพื่อให้ได้สายพันธุ์ที่บริสุทธิ์

ผลการทดลองได้พันธุ์ข้าวเจ๊กเชยที่มีกาบเขียว ที่มีคุณภาพตรงตามกับความต้องาการของสหกรณ์การเกษตรเสาไห้ ที่จะไปผลผลิตเป็นข้าวสารเสาไห้ต่อไป

แหล่งปลูกข้าวเจ๊กเชย ข้าวเจ๊กเชยที่มีคุณภาพดีในอดีต และสร้างชื่อเสียงในด้านคุณภาพความเป็นข้าวเสาไห้จะอยู่ในพื้นที่ราบลุ่มส่วนใหญ่ในอำเภอเสาไห้ และแนวพื้นที่ติดต่อกับ อำเภอเมือง อำเภอหนองแซง อำเภหนองแค อำเภอวิหารแดง อำเภอบ้านหมอ อำเภอหนองโดน และอำเภอดอนพุด จังหวัดสระบุรี ที่มีระดับน้ำไม่ลึกหรือที่ดอนเกินไป

สงวนลิขสิทธิ์โดย © ++kasetloongkim.com++ All Right Reserved.

ติดประกาศ: 2010-07-29 (2073 ครั้ง)