สารออกฤทธิ์ในสมุนไพร
รศ.ดร.สุรพล วิเศษสรรค์ และคณะวิจัย ภาควิชาสัตววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
ปีหนึ่งๆประเทศไทยนำเข้าสารเคมีมาใช้กำจัดปลวกและศัตรูในบ้านเรือนและทางการเกษตรจำนวนมาก ซึ่งเป็นสาเหตุของอันตรายต่อผู้บริโภค สภาพแวดล้อม และพิษตกค้างในอาหารและยังเป็นปัญหาต่อเนื่องกับเศรษฐกิจของประเทศ
เราทราบหรือไม่ว่าสารเคมีต่างๆเหล่านั้นส่วนหนึ่งมีอยู่แล้วในพืชสมุนไพรบ้านเรา พืชก็เหมือนสัตว์โดยทั่วไป เป็นสิ่งที่มีชีวิตที่ต้องมีการต่อสู้ กับการรบกวนจากสิ่งที่มีชีวิตอื่นเช่นแมลง และศัตรูพืชอื่นๆซึ่งมีวิวัฒนาการมาพร้อมๆกันนับร้อยล้านปี และถือเป็น animal plant interaction ที่สำคัญอย่างหนึ่ง ส่วนหนึ่งของการป้องกันตัวเองของพืชคือการสร้างสารธรรมชาติที่เรียกว่าสารทุติยภูมิ (secondary plant substanes) หรือสารalleochemicals สารดังกล่าวเป็นสารที่เกิดจากกระบวนการเมแทบอลิซึมในการดำรงชีพของพืช และได้รับการคัดเลือกตามธรรมชาติ (natural selection) ให้คงอยู่ในระบบนิเวศวิทยา ทำให้พืชเหล่านี้ประสบผลสำเร็จอยู่รอดจากศัตรูที่เป็นสิ่งที่มีชีวิตมาได้นับร้อยล้านปี ตัวอย่างเช่นสารธรรมชาติที่พบในต้นสัก ซึ่งปลวกไม่สามารถย่อยสลายได้ ทำให้ไม้สักเป็นต้นไม้ชนิดเดียวที่ปลวกไม่สามารถย่อยสลายได้
สารเคมีธรรมชาติในพืชมีหลายชนิดที่แสดงผลโดยตรงและโดยอ้อมต่อประชากรศัตรูพืชและศัตรูในบ้านเรือน เช่น
สาร cucumin ที่พบในเหง้าขมิ้นชัน มีผลหยุดการทำงานของเอนไซม์ของเชื้อราและฆ่าจุลลินทรีย์ในท้องปลวก และหนอนใยผัก
สาร annonine ในเมล็ดน้อยหน่า มีผลต่อการทำลายเยื่อ mucus membrane สามารถใช้ในการควบคุมประชากรของไรแดงอัฟริกัน และหอยเจดีย์ ได้อย่างดี
สาร azadirachtin จากเมล็ดสะเดามีผลต่อการยับยั้ง ecdysol hormone ใช้เป็นสารที่ลดการพัฒนาการของด้วงถั่ว หนอนใยผัก ทำให้แมลงไม่โต
สาร rotenone จากรากหางไหล และรากหนอนตายหยากเป็นสารที่มีผลต่อการหายใจระดับเซลล์ ของแมลงจำพวกปากดูดและเจาะดูด และปลวก
สาร citronellol จากใบตะไคร้หอม มีผลต่อเอนไซม์ที่ใช้ในการสื่อประสาทในยุงแมลงวัน และ แมลงสาบ
สาร eupathal จากใบสาบเสือมีผลต่อการเพิ่มปริมาณเกล็ดเลือดในสัตว์เลือดอุ่นแต่มีผลทำให้แมลงโดยไปลดระดับเอนไซม์เอสเทอเรสทำให้แมลงไม่วางไข่ ใช้ในการกำจัดหนอนใยผัก และเห็บหมัด
สาร capsaisin จากเมล็ดพริก เป็นสารที่เพิ่มการทำงานของเอนไซม์ในระบบ mixed function oxidase ลดอนุมูลอิสสละในสัตว์เลือดอุ่นแต่มีผลลดการทำงานของ glutathion-S-transferase ในมอดข้าวสาร กดภูมิคุ้มกันในปลวก
รวมทั้งเป็นองค์ประกอบของสมุนไพรอื่น เช่น
ฟ้าทะลายโจรในการไล่หนู และใช้ผสมกับสารสกัดจากสาบเสือใช้ไล่นกพิราบ สาร selinnadiene ในหัวแห้วหมูเป็นสารที่มีโครงสร้างคล้าย organochlorine มีผลในการยับยั้งการทำงานของเอนไซม์เอสเทอเรสในปลวก และลูกน้ำยุงก้นปล่อง รวมถึงใช้ในการควบคุมประชากรมดได้อย่างดี
สาร sesamine ในเมล็ดงา เป็นสารที่มีผลในการยับยั้งการพัฒนาของอนุมูลอิสสละในสัตว์เลือดอุ่นแต่มีผลในการลดการทำงานของ monooxygenase ในแมลงวันผลไม้ และ หนอนเจาะสมออเมริกัน
สาร mangostin ในเปลือกมังคุดเป็นสารที่พบว่ามีผลต่อการทำลายระบบภูมิคุ้มกันในแมลงหลายชนิดที่อยู่ในโรงเก็บ และเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล
สาร alkaloids จากเหง้าว่าน้ำ และ บอระเพ็ด มีผลในการยับยั้ง โคลีนเอสเทอเรส ในเลือดและเห็บหมัด ทำ ให้เห็บหมัดและเลือดไม่สามารถเจาะดูดเลือดและเกาะบน host ได้ และมีผลทำให้สัตว์เหล่านี้ไม่ได้รับอาหารที่เพียงพอและฝ่อในที่สุด ในขณะที่
สาร saponin จากกากเมล็ดชา และผลปะคำดีควาย ให้ผลดีต่อการลดประชากรหอยเชอรี และปลาศัตรูของชาวนากุ้ง ได้อย่างดี
จากการวิจัยที่ผ่านมาเป็นระยะเวลา 25 ปี ได้ผลการวิจัยสมุนไพรเพื่อทำการกำจัดแมลงและศัตรูในบ้านเรือนและในไร่นา ได้ถึง 16 ชนิด คือ สมุนไพรกำจัดปลวก เหยื่อล่อปลวก สมุนไพรกำจัดหนู เหยื่อล่อหนูสมุนไพรกำจัดแมลงสาบ เหยื่อล่อแมลงสาบ สมุนไพรกำจัดมด เหยื่อล่อมด แชมพูกำจัดเห็บ-หมัด-เลือด
สมุนไพรกำจัดหอยเชอรี สมุนไพรกำจัดหนอนใยผัก สมุนไพรกำจัดแมลงวันและแมลงวันผลไม้ สมุนไพรกำจัด
มอดในเนื้อไม้ สมุนไพรกำจัดเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล สมุนไพรกำจัดเชื้อรา สมุนไพรไล่นก สมุนไพรเพิ่มคุณภาพ
ไหมไทย
นอกจากนี้ยังพบว่าสารสกัดจากพืชสมุนไพรดังกล่าวมีผลต่อร่างกายในแง่สารบำรุงร่างกาย โดยได้พบสูตรสมุนไพรเพื่อทำเป็นเครื่องสำอาง เช่นครีมหน้านวล และสมุนไพรเพิ่มกระบวนการเผาผลาญเช่นสมุนไพรบำรุงหลอดเลือดจากกระชายดำ งานวิจัยทั้งหมดนี้ได้ให้บริการวิชาการและอบรมบุคคลต่างๆไม่ว่าจะเป็นนักธุรกิจ นักวิชาการ นักศึกษาและประชาชนทั่วไปเพื่อเป็นวิทยาทานทั่วประเทศไทย ในรูปการบรรยาย สาธิต แผ่นพับ วารสาร สื่อสิ่งพิมพ์ วิทยุ ทีวี หรือทาง WWW.SURAPHON.COM ซึ่งใช้ในการเรียนการสอนในมหาวิทยาลัยทั่วไป
ผู้สนใจสามารถหาดูและสอบถามทาง web ได้ อย่างไรก็ตามผู้ที่มีความสนใจในรายละเอียดเพิ่มเติมกรุณาติดต่อโดยตรงที่ภาควิชาสัตววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ หรือโทรศัพท์ 089-980-4983, 089-260-9725
สงวนลิขสิทธิ์โดย © ++kasetloongkim.com++ All Right Reserved.
ครั้ง 
