1.พันธุ์ข้าวต้านทานต่อโรคและแมลงศัตรูข้าวที่สำคัญ

คำตอบ สำหรับพันธุ์ที่นิยมปลูกในปัจจุบัน

2.พันธุ์ข้าวพื้นเมืองที่สูญหายแล้ว จะหามาปลูกได้ที่ไหน

คำตอบ ติดต่อที่ธนาคารเชื้อพันธุ์พืช ฯ สำนักวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ กรมวิชาการเกษตร
โทร 02-9046885-90 โทรสาร 02-9046885 ต่อ 555

3.พันธุ์ข้าวทนหนาว

คำตอบ ปัจจุบันมีพันธุ์ข้าวที่ทนทานสภาพอากาศหนาวเย็นบนพื้นที่สูงได้ดีคือ พันธุ์ข้าวหลวงสันป่าตอง ซึ่งเป็นพันธุ์ข้าวเจ้าไวต่อช่วงแสง

4.พันธุ์ข้าวพันธุ์ใหม่มีหรือยัง

คำตอบ พันธุ์ข้าวพันธุ์ใหม่ ปัจจุบันมี 4 พันธุ์ ที่เป็นพันธุ์ข้าวไม่ไวต่อช่วงแสงปลูกได้ทั้งปี คือ พันธุ์ชัยนาท 2 พัทลุง บางแตน สุพรรณบุรี 3 พันธุ์ข้าวไวต่อช่วงแสง 1 พันธุ์ เป็นข้าวน้ำลึกปลูกได้เฉพาะนาปี คือ อยุธยา 1 และจะออกพันธุ์ใหม่มาอีก โปรดคอยติดตามการประกาศพันธุ์ข้าวใหม่

5.พันธุ์ข้าวพันธุ์ใหม่หาซื้อได้ที่ไหน

คำตอบ หาซื้อพันธุ์ข้าวพันธุ์ใหม่ได้ตามรายชื่อซึ่งดูข้อมูลสถานที่จำหน่ายเมล็ดในองค์ความรู้เรื่องข้าว หรือที่ศูนย์วิจัยข้าว/ศูนย์ขยายเมล็ดพันธุ์ข้าว

6.พันธุ์ข้าวที่ให้ผลผลิตสูงสุด

คำตอบ
     6.1 ข้าวเจ้า
            6.1.1 ข้าวอมิโลสต่ำ (ข้าวนุ่มเหนียว) คือ ปทุมธานี 1
            6.1.2 ข้าวอมิโลสปานกลาง (ข้าวร่วน นุ่ม ) คือ สุพรรณบุรี 2
            6.1.3 ข้าวอมิโลสสูง (ข้าวร่วน แข็ง ) คือ สุพรรณบุรี 1 พิษณุโลก 2
     6.2 ข้าวเหนียว คือ สันป่าตอง 1

7.พันธุ์ข้าวที่มีอายุเบา

คำตอบ พันธุ์ข้าวที่อายุเบา
     7.1 ข้าวเจ้าไวต่อช่วงแสง ได้แก่ กข15 ขาวดอกมะลิ 105
     7.2 ข้าวเจ้าไม่ไวต่อช่วงแสง ได้แก่ สุพรรณบุรี 2 ชัยนาท 2 พัทลุง บางแตน
     7.3 ข้าวเหนียวไวต่อช่วงแสง ได้แก่ น้ำสะกุย 19 หางยี 71 กข6 เหนียวอุบล 2
     7.4 ข้าวเหนียวไม่ไวต่อช่วงแสง ไม่มีพันธุ์ใดที่อายุเบา

8.ปัญหาความสับสนของชื่อพันธุ์ข้าว

คำตอบ ปัจจุบันเกษตรกรได้นำพันธุ์ข้าวจากแปลงทดสอบผลผลิตนาราษฎร์ไปปลูกอย่างแพร่หลายโดยใช้ชื่อตามป้าย ซึ่งอาจเป็นหมายเลขของสายพันธุ์ เช่น สุพรรณ 33 (รับรองพันธุ์ชื่อ สุพรรณบุรี 1) สุพรรณ 35 (รับรองพันธุ์ชื่อ สุพรรณบุรี 2) เบอร์ 17 (ยังไม่ออกเป็นพันธุ์รับรอง) หรือใช้ชื่ออื่น ๆ เช่น ราชินี (คือ สุพรรณบุรี 2) เป็นต้น

9. ทรัพยากรพันธุกรรมข้าวไทย สูญหายจริงหรือ?

คำตอบ การสูญหายทางพันธุกรรมเกิดขึ้นเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อม ภัยธรรมชาติ และการกระทำของมนุษย์ ในอดีตเราเคยมีพันธุ์ข้าวพื้นเมืองอยู่มากมายในทุกภาคของประเทศ ปัจจุบัน พันธุ์ข้าวพื้นเมืองส่วนหนึ่งสูญหายไปเนื่องจากภัยธรรมชาติ เช่น น้ำท่วม แล้ง ฯลฯ แต่ที่สำคัญคือความนิยมของเกษตรกรในการเลือกปลูกข้าวพันธุ์ใหม่ที่ให้ผลผลิตสูง ทำให้ความหลากหลายของพันธุ์ข้าวพื้นเมืองลดลงอย่างรวดเร็ว พันธุ์ข้าวพื้นเมืองที่เกษตรกรเลิกปลูกแล้วนั้นอาจมีลักษณะทางพันธุกรรมหรือคุณสมบัติที่ดีบางประการ เช่น ความต้านทานโรค ต้านทานแมลง คุณค่าทางอาหาร คุณค่าทางเภสัชกรรม เป็นต้น จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องช่วยกันรักษาพันธุกรรมข้าวไว้ให้ได้มากที่สุดเพื่อเป็นแหล่งพันธุกรรมที่สามารถจะนำไปใช้ประโยชน์ได้ในอนาคต อย่างไรก็ตามยังมีพันธุ์ข้าวจำนวนมากถูกเก็บอนุรักษ์ไว้ในธนาคารเชื้อพันธุ์พืชและยังมีการอนุรักษ์ไว้ในแหล่งต่างๆ ทั้งนี้เนื่องจากนักปรับปรุงพันธุ์ข้าวในสมัยก่อนได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของเชื้อพันธุ์ข้าว จึงมีการดำเนินงานสำรวจ รวบรวม และอนุรักษ์เชื้อพันธุ์ข้าวอย่างต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน มีตัวอย่างกรณีของข้าวพื้นเมืองบางพันธุ์ที่คนทั่วไปเข้าใจว่าสูญหายไปแล้ว เช่น พันธุ์เฟืองคำ พวงนาค หอมนายพล ข้าวเหนียวเขี้ยวงูฯลฯ แต่พันธุ์เหล่านี้ยังคงมีการดูแลรักษาและอนุรักษ์ไว้อย่างดีในธนาคารเชื้อพันธุ์พืช ซึ่งสถาบันการศึกษา นักวิจัย ตลอดจนกลุ่มเกษตรกรที่สนใจสามารถติดต่อขอเมล็ดเชื้อพันธุ์ไปใช้เพื่อการศึกษา วิจัย หรือนำกลับไปปลูกฟื้นฟูในท้องถิ่นเดิมได้

10. ถาม การแลกเปลี่ยนเชื้อพันธุ์ข้าวกับต่างประเทศ ใครได้ ใครเสีย?

คำตอบ เชื้อพันธุ์พืชมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการวิจัยและพัฒนาพันธุ์ แต่การปรับปรุงพันธุ์โดยอาศัยเชื้อพันธุ์ภายในประเทศเพียงอย่างเดียวมักจะไม่ค่อยประสบความสำเร็จ เนื่องจากมีฐานทางพันธุกรรมแคบหรือขาดพันธุกรรมของลักษณะที่ต้องการ เช่น ลักษณะผลผลิตสูง ไม่ไวต่อช่วงแสง ต้านทานโรคแมลง ทนต่อสภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสม ฯลฯ จากการดำเนินงานปรับปรุงพันธุ์ข้าวในประเทศไทย ปรากฏว่า ข้าวพันธุ์รับรองและพันธุ์แนะนำของทางราชการหลายพันธุ์ที่ให้ผลผลิตสูงหรือมีลักษณะดีเด่นอื่นๆ ซึ่งเกษตรกรยอมรับและใช้ปลูกอย่างแพร่หลายในปัจจุบัน ส่วนใหญ่มีที่มาจากการนำเชื้อพันธุ์ต่างประเทศมาใช้เป็นพ่อแม่ในการผสมพันธุ์กับข้าวพันธุ์พื้นเมือง ดังนั้น การนำเข้าเชื้อพันธุ์ข้าวจากต่างประเทศจึงทำให้ประเทศไทยได้รับประโยชน์ แต่เราคงไม่สามารถนำเข้าเชื้อพันธุ์ฝ่ายเดียวโดยไม่ยอมแลกเปลี่ยนกับประเทศอื่นบ้าง เพราะการแลกเปลี่ยนเชื้อพันธุ์ข้าวเป็นความร่วมมือและสนับสนุนซึ่งกันและกันเพื่อประโยชน์ต่องานวิจัยและผลผลิตข้าวของเกษตรกรโดยส่วนรวม อนึ่ง จำนวนเชื้อพันธุ์ข้าวในธนาคารเชื้อพันธุ์พืชของประเทศไทยปัจจุบันมีอยู่ทั้งสิ้นประมาณ 24,000 ตัวอย่างเชื้อพันธุ์ ในจำนวนนี้เป็นข้าวพันธุ์พื้นเมืองประมาณ 20,000 ตัวอย่างเชื้อพันธุ์ ในขณะที่เชื้อพันธุ์ข้าวซึ่งอนุรักษ์ไว้ที่สถาบันวิจัยข้าวนานาชาติ หรือ IRRI มีอยู่มากกว่า 100,000 ตัวอย่างเชื้อพันธุ์ และจำนวนเชื้อพันธุ์ข้าวในโลกนี้ทั้งหมดคาดว่ามีอยู่ประมาณ 420,000 ตัวอย่างเชื้อพันธุ์ โดยปริมาณและสัดส่วนของเชื้อพันธุ์ข้าวดังกล่าวจะเห็นว่าประเทศไทยน่าจะได้รับประโยชน์จากการแลกเปลี่ยนเชื้อพันธุ์ข้าวกับประเทศอื่นๆ อย่างไรก็ตาม เราอาจเสียเปรียบประเทศที่มีความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีโดยเฉพาะเทคโนโลยีขั้นสูงที่สามารถวิเคราะห์คุณค่าและความเป็นประโยชน์ของเชื้อพันธุ์ รวมทั้งสามารถสกัดเอายีนหรือสารพันธุกรรมไปใช้ประโยชน์ในเชิงพาณิชย์ ดังนั้น ในการแลกเปลี่ยนเชื้อพันธุ์จึงต้องทำข้อตกลงว่าด้วยการแลกเปลี่ยนเชื้อพันธุ์หรือ MTA ที่จำกัดการนำเชื้อพันธุ์ไปใช้ประโยชน์เฉพาะในการศึกษา วิจัย และปรับปรุงพันธุ์ โดยมิใช่เพื่อการค้า รวมทั้งระบุสิทธิของประเทศซึ่งเป็นเจ้าของพันธุกรรมและกำหนดเงื่อนไขเพื่อป้องกันการผูกขาดทางการค้า

11. การจดสิทธิบัตรพันธุ์ข้าวมีความจำเป็นหรือไม่?

คำตอบ การจดสิทธิบัตรพันธุ์ข้าว ที่ถูกต้องน่าจะใช้คำว่า “การจดทะเบียนคุ้มครองพันธุ์ข้าว” เพราะคำว่าสิทธิบัตรใช้กับสิ่งประดิษฐ์หรือการออกแบบผลิตภัณฑ์ ซึ่งการประดิษฐ์เกี่ยวกับจุลชีพ สัตว์ พืช หรือสารสกัดจากสัตว์หรือพืช จะไม่ได้รับความคุ้มครองตาม พ.ร.บ.สิทธิบัตร พ.ศ.2522 และกฎหมายของต่างประเทศส่วนใหญ่ไม่รับรองการจดสิทธิบัตรพันธุ์พืชหรือสัตว์ แต่มีกฎหมายที่ให้ความคุ้มครองพันธุ์พืชในลักษณะที่เป็นทรัพย์สินทางปัญญา

ประเทศไทยเป็นผู้ส่งออกข้าวรายใหญ่ของโลก พันธุ์ข้าวของไทยมีชื่อเสียงและเป็นที่ต้องการของประเทศอื่นๆ ที่มีการปลูกข้าว ทั้งในการนำไปปลูกเพื่อการผลิตโดยตรงหรือนำไปใช้ในการปรับปรุงพันธุ์ข้าวใหม่ๆ จึงจำเป็นต้องมีมาตรการในการคุ้มครองพันธุ์ข้าวไทย ทั้งมาตรการคุ้มครองพันธุ์ข้าวภายในประเทศและมาตรการที่ใช้คุ้มครองพันธุ์ข้าวในต่างประเทศ มาตรการที่ใช้คุ้มครองพันธุ์ข้าวภายในประเทศ ได้แก่ การประกาศให้ข้าวเปลือกเป็นสินค้าห้ามส่งออก ตาม พ.ร.บ.นำเข้า ส่งออก ซึ่งสินค้า พ.ศ.2522 การออกหนังสือรับรองพันธุ์ข้าวขึ้นทะเบียน ตาม พ.ร.บ.พันธุ์พืช พ.ศ.2518 แก้ไขเพิ่มเติมโดย พ.ร.บ.พันธุ์พืช (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2535 และการคุ้มครองสิทธิของนักปรับปรุงพันธุ์หรือการคุ้มครองทรัพยากรของชุมชน ตาม พ.ร.บ.คุ้มครองพันธุ์พืช พ.ศ.2542 ส่วนมาตรการที่ใช้คุ้มครองพันธุ์ข้าวในต่างประเทศ ได้แก่ การโต้แย้งสิทธิในกรณีของการละเมิด (เช่น การจดทะเบียนชื่อเครื่องหมายการค้า  “ข้าวจัสมาติ”  ที่อาจก่อให้เกิดความเข้าใจผิดว่าเป็นสินค้าข้าวไทย) และการขอรับความคุ้มครองในลักษณะทรัพย์สินทางปัญญา (เช่น การจดทะเบียนคุ้มครองข้าวพันธุ์ปทุมธานี 1 ในประเทศสหรัฐอเมริกา) การได้รับความคุ้มครองพันธุ์ข้าวในต่างประเทศจะช่วยป้องกันการละเมิดโดยประเทศคู่แข่งทางการค้า โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกรณีพันธุ์ข้าวที่มีศักยภาพสูงทางเศรษฐกิจ ซึ่งหากไม่มีการคุ้มครองสิทธิแล้วอาจก่อให้เกิดความเสียหายอย่างมากแก่การผลิตและการค้าข้าวของประเทศไทย