"น้ำ" เป็นปัญหาปวดหัวตลอดกาลของชาวนา ราคาข้าวที่ถีบตัวสูงขึ้นอย่างรวดเร็วทำให้ใครๆ ก็อยากทำนาปรังในฤดูแล้งนี้ แต่น้ำชลประทานที่มีจำกัดไม่พอแบ่งปันให้ทั่วถึง พอถึงนาปีชาวนาส่วนใหญ่ที่ทำนาน้ำฝน (ในพื้นที่สามในสี่ของพื้นที่นาทั้งประเทศ) ก็มักจะประสบปัญหาขาดน้ำเมื่อฝนทิ้งช่วง การปลูกข้าวโดยไม่ขังน้ำ (ฝรั่งเรียกว่าข้าวแอโรบิก ไทยขอเรียกว่าข้าวไร่ทันสมัย หรือข้าวไร่ไฮเทค) น่าจะเป็นทางออกได้ทางหนึ่ง สำหรับชาวนาที่มีปัญหาเรื่องน้ำ และจะช่วยให้ประเทศไทยผลิตข้าวได้มากขึ้นจากน้ำที่มีอยู่จำกัด โดยการใช้น้ำน้อยลงสำหรับการผลิตข้าวแต่ละไร่และแต่ละกิโลกรัม

ข้าวไร่ไม่ใช่ของใหม่สำหรับคนไทย การทำไร่โดยการถางและเผา ปลูกข้าวไร่ และปลูกถั่ว ปลูกงา พริก มะเขือ ฟักแฟง ไปด้วย ฯลฯ เป็นระบบการเพาะปลูกเพื่อยังชีพที่สำคัญระบบหนึ่งในอดีต แต่ได้ลดความสำคัญลงเมื่อมีการปลูกพืชไร่เชิงการค้า เช่น ข้าวโพด มันสำปะหลังและอ้อย เพิ่มมากขึ้น มาถึงในปัจจุบันการปลูกข้าวไร่ด้วยระบบดั้งเดิมนี้ ยังพอมีเหลืออยู่ในที่สูง และที่ยังให้ผลผลิตดีต้องการระยะเวลาหมุนเวียนอย่างน้อยถึง ๗ ปี แต่การปลูกข้าวไร่ทันสมัยที่กล่าวถึงนี้ มีความแตกต่างตรงที่เป็นระบบเพาะปลูกสมัยใหม่ที่มีการดูแลรักษาและให้ปัจจัยการผลิต อาทิปุ๋ย น้ำ อย่างพอเพียงทั่วถึง มีการกำจัดศัตรูพืชโดยเฉพาะวัชพืชเป็นอย่างดี ซึ่งเป็นระบบที่มีการเพาะปลูกเชิงการค้าอย่างได้ผลมาแล้วนับสิบๆ ล้านไร่ในประเทศบราซิลและจีนทางเหนือ และแตกต่างจากการทำนาสวนตรงที่ไม่มีการทำเทือก ไม่มีความพยายามขังน้ำในกระทงนา แต่ให้น้ำพอดินชุ่มเหมือนพืชไร่อื่นที่ไม่ใช่ข้าว

ผลผลิตต่อไร่ของข้าวไร่ทันสมัยเทียบกับข้าวนาสวนที่มีน้ำขังตลอดเวลา มีรายงานจากการศึกษาในประเทศฟิลิปปินส์ว่า ด้วยเทคโนโลยีปัจจุบัน ข้าวไร่ทันสมัยให้ผลผลิต 800-1,000 กก./ไร่ ในขณะที่เมื่อปลูกเป็นข้าวนาสวนข้าวพันธุ์เดียวกันให้ผลผลิต 1,000-1,300 กก/ไร่

อย่าลืมว่าการทำนาสวนด้วยการขังน้ำไว้ในกระทงนา เป็นระบบที่มีการพัฒนาระบบนิเวศมาเพื่อแก้ปัญหาหลายอย่างเกี่ยวกับการเพาะปลูก เมื่อเปลี่ยนไปเป็นการปลูกข้าวโดยไม่ขังน้ำปัญหาเหล่านั้นจึงจำเป็นต้องได้รับการแก้ไขโดยอีกทางหนึ่ง ปัญหาดังกล่าวนี้มี 3 กลุ่ม คือ
(1) ศัตรูพืช
(2) ธาตุอาหารในดินและการดูดธาตุอาหาร
(3) พันธุ์ข้าวและวิธีการเพาะปลูกที่เหมาะสม

ซึ่งกลุ่มวิจัย "ทรัพยากรพันธุกรรมและธาตุอาหารพืช" ที่มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ นำโดย ศ.ดร.เบญจวรรณ ฤกษ์เกษม เมธีวิจัยอาวุโส สกว. ได้รับทุนสนุนการสร้างกลุ่มวิจัยเพื่อมุ่งสร้างความรู้ทางวิชาการเกี่ยวกับข้าวไทย เพื่อเป็นพื้นฐานในการพัฒนาระบบการปลูกข้าวแบบประหยัดน้ำนี้ต่อไป

1. ศัตรูพืช 
ทั้งการทำเทือกและการขังน้ำเป็นการวิธีการกำจัดควบคุมวัชพืช ใส้เดือนฝอย และแมลงศัตรูในดินที่ได้ผล ศัตรูพืชเหล่านี้เป็นปัญหาใหญ่ของข้าวไร่ทันสมัย มีรายงานจากประเทศบราซิลว่า ข้าวไร่ทันสมัยที่ปลูกซ้ำที่ทุกปีเป็นเวลา 5 ปี ให้ผลผลิตเพียง 186 กก/ไร่  ถ้าปลูกสลับกับถั่วเหลืองปีเว้นปี ได้ผลผลิต 412 กก/ไร่ และเมื่อปลูกเป็นปีที่ 4 หลังจากปลูกถั่วเหลืองมาแล้ว 3 ปีเว้นปี ข้าวไร่ทันสมัย ให้ผลผลิตถึง 692 กก/ไร่ การใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชก็เป็นแนวทางหนึ่งที่ได้ผลสำหรับหลายคนอาจเลือกใช้ และมีการปรับปรุงพันธุ์ข้าวให้โตเร็วกว่าวัชพืช และทนทานต่อการเข้าทำลายของใส้เดือนฝอย กลุ่มวิจัยฯที่มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ได้ค้นพบพันธุ์ข้าวไร่พื้นเมืองที่สามารถยังยั้งการเจริญเติบโตของวัชพื้ชได้ในระดับหนึ่ง และกำลังทำการศึกษา ระบบการปลูกพืช และการใช้พืชคลุมดิน/ปุ๋ยพืชสด เพื่อลดการสะสมของศัตรูพืชในแปลงข้าวไร่ทันสมัย

2.ธาตุอาหารและการจัดการปุ๋ย
ในสภาพทางเคมีและกายภาพของดินที่แตกต่าง ดินที่ไม่ขังน้ำจะมีธาตุอาหารสำคัญ โดยเฉพาะฟอสฟอรัส ที่ละลายน้ำได้น้อยลง ต้นข้าวดูดไปใช้ได้ยากขึ้น การจัดการปุ๋ยในระบบข้าวไร่ทันสมัยจึงจำเป็นต้องประณีตแม่นยำกว่าการทำนาสวน การศึกษากลไกควบคุมระบบการปรับตัวของรากข้าวและสมรรถนะในการดูดธาตุอาหารของข้าวต่างพันธุ์โดยกลุ่มวิจัยฯ จะช่วยให้การปรับปรุงพันธุ์ข้าวให้เหมาะสมกับสภาพดินไม่ขังน้ำได้ดีขึ้น และจัดระเบียบการใส่ปุ๋ยให้ได้ประโยชน์มากที่สุดและมีการสูญเสียน้อยที่สุด ในยามที่ปุ๋ยแพงอย่างนี้ ฝ่ายพืชคลุมดินของกลุ่มวิจัยฯจึงให้ความสนใจพืชตระกูลถั่วเป็นพิเศษ นอกจากจะช่วยควบคุมศัตรูพืชดังกล่าวข้างต้นแล้ว พืชคลุมดินตระกูลถั่วยังจะช่วยประหยัดค่าปุ๋ยได้ด้วยไนโตรเจนที่ตรึงจากอากาศ  (เท่ากับปุ๋ยยูเรียหนึ่งลูก-50 กก.- หรือมากกว่า ในพื้นที่หนึ่งไร่)

1. พันธุ์ข้าวและวิธีการเพาะปลูก เป็นต้นว่า จะใช้ข้าวพันธุ์ใดปลูก จะหยอดเมล็ดอย่างไร อัตราเมล็ดที่ปลูกกี่กิโลกรัมต่อไร่ เตรียมดินอย่างไร จะไถหรือไม่ไถ ฯลฯ คงต้องมีการพัฒนาขึ้นมาให้เหมาะสมสำหรับแต่ละพื้นที่และโอกาส และไม่อาจนำเทคโนโลยีที่มีอยู่สำหรับข้าวนาสวนไปใช้กับข้าวไร่ทันสมัยได้เลยในทันที ในประเทศอื่นเช่น จีนและบราซิลมีความพยายามปรับปรุงพันธุ์ข้าวไร่ทันสมัยขึ้นมาโดยเฉพาะ แต่การศึกษาในเบื้องต้นของกลุ่มวิจัยฯ ที่มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้พบว่าข้าวพันธุ์หลักเช่น ขาวดอกมะลิ105 กข 6 ชัยนาท 1 สุพรรณบุรี 1 สามารถสร้างราก ดูดธาตุอาหาร และเจริญเติบโตได้ในสภาพ "แอโรบิก" ดีไม่แพ้ข้าวไร่พันธุ์แนะนำ เช่นพันธุ์ อาร์ 258 น้ำรู ซิวแม่จัน และพบว่าข้าวนาสวนบางพันธุ์เมื่อปลูกในดินไม่ขังน้ำสลับกับขังน้ำยังจะให้ผลผลิตสูงกว่าเมื่อขังน้ำตลอดเวลาเสียอีก ดังนั้นในขั้นต้นจึงน่าจะใช้ข้าวนาสวนพันธุ์มาตรฐานเหล่านี้ทดลองปลูกแบบข้าวไร่ทันสมัยได้ และเมื่อระบบมีความพัฒนามากขึ้นก็คงจะมีการปรับปรุงพันธุ์ข้าวไร่ทันสมัยโดยเฉพาะ ในยุคที่การทำนามีพัฒนาการใช้เครื่องจักรมากขึ้น การปลูกข้าวไร่ทันสมัยนับว่ามีความเหมาะสมกับการเพาะปลูกสมัยใหม่เป็นอย่างยิ่ง ในประเทศบราซิลเกษตรกรรายหนึ่งอาจจะปลูกข้าวไร่นับหมื่นถึงแสนไร่ ด้วยเครื่องจักรตลอดทุกขั้นตอนของการดำเนินการ ซึ่งดูไม่ต่างไปจากการทำนาปัจจุบัน ในบางท้องที่ของภาคกลางและภาคเหนือตอนล่างใน ที่ใช้เครื่องจักรตั้งแต่ต้นจนจบ การปลูกข้าวไร่ทันสมัยก็น่าจะพัฒนาระบบการเพาะปลูกที่ประหยัดแรงงานและใช้เครื่องจักรได้มากขึ้นเช่นเดียวกัน

ข้าวแอโรบิก - ข้าวไร่ทันสมัย หรือ ข้าวไร่ไฮเทค

เป็นโอกาสดีสำหรับชาวนาไทยที่จะเพิ่มประสิทธิภาพการใช้น้ำเพื่อผลิตข้าวให้ได้มากขึ้น และเป็นโอกาสดีของประเทศไทยที่จะเพิ่มผลผลิตข้าวเพื่อบริโภคและส่งออก โดยไม่ต้องรอการลงทุนมหาศาลเพื่อพัฒนาแหล่งน้ำหรือระบบชลประทาน กลุ่มวิจัยฯที่มหาวิทยาลัยเชียงใหม่เน้นการศึกษาทางวิชาการที่จะเป็นพื้นฐานสนับสนุนพัฒนาการระบบการปลูกข้าวไร่ทันสมัย และกำลังจะเริ่มนำเอาความรู้ที่มีอยู่มาประกอบเป็นแปลงทดลองเชิงสาธิตเพื่อเป็นต้นแบบของการปลูกข้าวแบบประหยัดน้ำและพลังงาน และคงต้องอาศัยชาวนาผู้เชี่ยวชาญ (Expert rice farmers) ที่กระจายอยู่ทั่วประเทศที่จะดัดแปลงวิธีการปลูกให้เหมาะสมกับ ดิน น้ำ ศัตรู เฉพาะท้องถิ่น

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม : ท่านที่สนใจต้องการปรึกษาหารือเรื่องการปลูกข้าวไร่ทันสมัย ติดต่อ อาจารย์เบญจวรรณ ได้ที่ 086-1824678