หน้า: 2/5
ถั่วเหลืองพันธุ์ต้านทานโรคราสนิม
โรคราสนิมถั่วเหลืองทำความเสียหายให้กับประเทศผู้ผลิตถั่วเหลืองรายใหญ่ของโลกในช่วง 5-10 ปีที่ผ่านมา ประเทศไทยโรคราสนิมเป็นปัญหาสำคัญของการปลูกถั่วเหลืองซึ่งมักระบาดในฤดูฝนภาคเหนือตอนบน ทำให้เมล็ดถั่วเหลืองมีคุณภาพต่ำ เมล็ดมีขนาดเล็กและลีบ ผลิตผลิตลดลง ศูนย์พันธุ์วิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ (ไบโอเทค) สนับสนุนโครงการ "การใช้ดีเอ็นเอเครื่องหมายในการศึกษาตำแหน่งยืนต้านทานโรคราสนิมถั่วเหลือง" แก่สถาบันวิจัยพืชไร่ กรมวิชาการเกษตร และมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ กำแพงแสนระหว่างปี พ.ศ.2544-2546 โดยมีวัตถุประสงค์สำคัญคือ เพื่อนำความรู้ทางด้านเทคโนโลยีชีวภาพมาใช้ปรับปรุงพันธุ์พืช และเพื่อพัฒนาบุคลากรของกรมวิชาการเกษตรในเรื่องเทคโนโลยีดีเอ็นเอเครื่องหมาย
เมื่อวันที่ 9 ตุลาคม 2549 กรมวิชาการเกษตรได้รับรองพันธุ์ถั่วเหลืองเชียงใหม่ 5 โดยใช้เป็นพันธุ์แนะนำสำหรับแหล่งปลูกในเขตภาคเหนือตอนบนและพื้นที่ที่มีการระบาดของโรคราสนิม ปัจจุบันขยายพันธุ์สำหรับจำหน่ายให้เกษตรกรโดยติดต่อได้ที่ ศูนย์วิจัยพืชไร่เชียงใหม่ ต.แม่โจ้ อ.สันทราย จ.เชียงใหม่ พันธุ์ถั่วเหลืองเชียงใหม่ 5 ได้รับรางวัลชมเชย ผลงานประดิษฐ์คิดค้นประจำปี 2552 ด้านเกษตรและอุตสาหกรรมเกษตร ของสภาวิจัยแห่งชาติ
ติดต่อรายละเอียดเพิ่มเติม
ศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ
สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ
113 อุทยานวิทยาศาสตร์ประเทศไทย ต.คลองหนึ่ง
อ.คลองหลวง จ.ปทุมธานี 12120
โทรศัพท์ 0 2564 7000 โทรสาร 0 2564 6701-5
http://www.biotec.or.th
ลดต้นทุนการผลิตถั่วเหลือง เกษตรกรท่าสองแคว อ.แม่ลาน้อย จ.แม่ฮ่องสอน
วัตถุประสงค์โครงการ : |
1. เพื่อศึกษาแนวทางการผลิตปุ๋ยอินทรีย์ ชีวภาพ เพื่อนำมาใช้ในการปลูกถั่วเหลือง
2. เพื่อศึกษาคุณภาพของดิน และหาความเหมาะสมของปุ๋ยในการบำรุงถั่งเหลืองเพื่อลดต้นทุนการปลูกและพัฒนาคุณภาพผลผลิต
3. เพื่อศึกษาพันธุกรรมถั่วเหลืองที่มีคุณภาพและเหมาะสมกับพื้นที
|
บทคัดย่อ : |
หลักการและเหตุผล
เกษตรกรบ้านท่าสองแคว หมู่ที่ 8 ตำบลแม่ลาน้อย อำเภอแม่ลาน้อย จังหวัดแม่ฮ่องสอน มีอาชีพหลักคือการทำเกษตรกรรม โดยเฉพาะการปลูกถั่วเหลืองพันธุ์ สจ.5 แต่ในช่วงระยะเวลา 2-3 ปีที่ผ่านมา ราคาผลผลิตถั่วเหลืองที่ขายได้ไม่มีความแน่นอน อีกทั้งต้นทุนในการผลิตมีแนวโน้มที่จะสูงขึ้นในอนาคตโดยมิอาจควบคุมได้ ดังนั้นเกษตรกรจึงเล็งเห็นความสำคัญของปัญหา และมีความต้องการที่จะแก้ไขปัญหาในระบบการผลิตถั่วเหลืองของตนเองให้สามารถพึ่งตนเอง และประคองอาชีพการปลูกถั่วเหลืองให้สามารถอยู่รอดได้ท่ามกลางความไม่แน่นอนของระบบเศรษฐกิจ จึงได้มีการเสนอขอรับทุนจาก สกว.ฝ่ายวิจัยเพื่อท้องถิ่น ในการศึกษาแนวทางเกษตรทางเลือกเพื่อการลดต้นทุนการผลิตและเพิ่มคุณภาพและปริมาณการปลูกถั่วเหลือง โดยวัตถุประสงค์การศึกษาในระยะแรกคือศึกษาสถานการณ์ข้อมูลต้นทุนการปลูกถั่วเหลือง และองค์ความรู้ตามแนวทางเกษตรกรรมทางเลือกที่สามารถนำมาเป็นแนวทางการจัดการเพื่อลดต้นทุนการปลูกและพัฒนาคุณภาพถั่วเหลือง ซึ่งผลจากการศึกษาพบว่าสถานการณ์ต้นทุนการปลูกถั่วเหลืองของเกษตรกรบ้านท่าสองแคว ปี พ.ศ.2552 (ถั่วเหลืองที่ดอน) มีต้นทุนการผลิตทั้งหมดคิดเป็นร้อยละ 74.09 ของยอดขายทั้งหมด ผลกำไรที่เกษตรกรได้รับ (ยังไม่ได้คิดค่าแรงงานของตนเอง) คิดเป็น 21.91 % ซึ่งถือว่ามีต้นทุนในการผลิตสูงมากเมื่อนำมาเปรียบเทียบกับค่าตอบแทนตนเองในการทำงานตลอดระยะเวลาอายุของถั่วเหลือง (4 เดือน) โดยเมื่อคิดผลตอบแทนหลังจากการทำงานแล้วเกษตรกรผู้ปลูกถั่วเหลืองจะได้รับค่าตอบแทนเฉลี่ยเพียงวันละ 63.84 บาท ทั้งนี้เมื่อวิเคราะห์ข้อมูลในส่วนของการต้นทุนการผลิตถั่วเหลืองทั้งหมด 74.09 เปอร์เซ็นต์ สามารถจำแนกออกเป็นต้นทุนต่างๆ โดยสูงสุดคือต้นทุนด้านแรงงาน (ร้อยละ 51.6) อันดับสองคือต้นทุนทางด้านสารเคมีที่มีการใช้สารเคมีแบบร้อยเปอร์เซ็นต์ (ร้อยละ 30.12) ส่วนที่เหลือเป็นต้นทุนด้านอื่นๆ เช่น ค่าอาหาร เครื่องดื่มทั้งที่จำเป็นและไม่จำเป็นในการจัดเลี้ยงแรงงาน (ร้อยละ 18.28) และจากการเปรียบเทียบราคาผลิตภัณฑ์จำพวกสารเคมีระหว่างปี พ.ศ.2551 กับปี พ.ศ.2552 นั้น พบว่าราคาผลิตภัณฑ์เหล่านี้ปรับลดราคาลง เนื่องจากมีการแข่งขันกันในธุรกิจดังกล่าว แต่ขณะเดียวกันตัวเลขการลงทุนของเกษตรกรบ้านท่าสองแควยังมียอดค่าใช้จ่ายใกล้เคียงกัน ซึ่งแสดงให้เห็นว่ามีการเพิ่มปริมาณการใช้สารเคมีมากขึ้นกว่าเดิม
จากการรับทราบข้อมูลดังกล่าวเกษตรกรบ้านท่าสองแควจึงได้ร่วมกันวิเคราะห์ทิศทางการแก้ไขปัญหา ซึ่งได้ให้ความสำคัญต่อการลดต้นทุนการผลิตถั่วเหลือง ให้เกษตรกรมีการพึ่งพาตนเองให้มากที่สุด โดยเน้นที่ต้นทุนด้านการใช้สารเคมีของเกษตรกรเพราะสามารถควบคุมได้จริงในพื้นที่และเป็นทุนเดิมของชุมชนอยู่แล้ว แต่ในส่วนของการลดต้นทุนทางด้านแรงงานนั้น จากการแลกเปลี่ยนในเวทีพบว่าอัตราแรงงานของเกษตรกรในแต่ละครัวเรือนนั้นมีน้อยเนื่องจากสภาพสังคมที่มีค่านิยมที่เปลี่ยนไป โดยคิดเฉลี่ยแรงงานครอบครัวละ 1-2 คน เท่านั้น ซึ่งไม่สามารถที่จะจัดการกับแปลงถั่วเหลือง หรือพื้นที่เกษตรกรรมของตนเองได้ทั้งหมด จึงมีความจำเป็นต้องจ้างแรงงานในกระบวนการขั้นตอนต่างๆ ตั้งแต่การเตรียมพื้นที่จนกระทั่งถึงการเก็บเกี่ยว ตลอดจนอุปกรณ์ที่ใช้ (เครื่องสูบน้ำ เครื่องฉีดพ่น) มี
ราคาสูง ซึ่งถือเป็นข้อจำกัดที่สำคัญสำหรับเกษตรกร ดังนั้นทางเกษตรกรจึงได้มีข้อสรุปในแนวทางการลดต้นทุนดังกล่าวหลายวิธีการ เช่น การจ้างแรงงานจำนวนหลายๆ วัน อาจเพิ่มเติมด้วยการลงแขกหรือทำเองให้มากขึ้น การปรับเปลี่ยนกลวิธีด้วยการรวมกลุ่มเพื่อต่อรอง หรือบางพื้นที่ที่มีปริมาณผลผลิตถั่วเหลืองไม่มากนักก็สามารถจัดการได้โดยการใช้กรรมวิธีการเก็บเกี่ยวแบบดั้งเดิมคือการใช้แรงงานคนแทนเครื่องจักรกล (การตีถั่วเหลือง) เป็นต้น
การศึกษาวิจัยในระยะที่ 1 ที่เห็นภาพสถานการณ์และแนวทางในการแก้ไขปัญหา ทางชุมชนและทีมวิจัยจึงมีความต้องการที่จะทำการศึกษากระบวนการปลูกถั่วเหลืองตามแนวทางเกษตรกรรมทางเลือกที่นำมาเป็นแนวทางในการลดต้นทุนการปลูกและพัฒนาคุณภาพผลผลิตถั่วเหลืองในระยะที่ 2 ด้วยการทดลองปฏิบัติจริง เพื่อสร้างการเรียนรู้อย่างต่อเนื่องเรียนรู้ทั้งระบบ และเพื่อให้ทีมวิจัยสามารถเรียนรู้และค้นพบแนวทางการปลูกถั่วเหลืองโดยวิธีการทางการเกษตรทางเลือกที่เหมาะสมกับบริบทพื้นที่และศักยภาพการจัดการของตนเอง ตลอดจนพร้อมที่จะนำไปปฏิบัติจริงในวิถีเกษตรกรรมอันเป็นเอกลักษณ์ของชุมชนท่าสองแควต่อไป
คำถามวิจัย
แนวทางเกษตรทางเลือกเพื่อลดต้นทุนการปลูกถั่วเหลือง และสามารถพัฒนาคุณภาพผลผลิตของเกษตรกรบ้านท่าสองแควควรเป็นอย่างไร
คำถามในระยะที่ 1
สถานการณ์ต้นทุนการปลูกถั่วเหลืองเป็นอย่างไร และมีองค์ความรู้ตามแนวทางเกษตรกรรมทางเลือกอย่างไรบ้างที่สามารถนำมาเป็นแนวทางการจัดการเพื่อลดต้นทุนการปลูกและพัฒนาคุณภาพผลิต
คำถามในระยะที่ 2
กระบวนการปลูกถั่วเหลืองตามแนวทางเกษตรกรรมทางเลือกที่นำมาสู่การลดต้นทุนการปลูกและพัฒนาคุณภาพ ผลผลิตถั่วเหลืองบ้านท่าสองแควได้อย่างเหมาะสมควรเป็นอย่างไร
วัตถุประสงค์
1.เพื่อศึกษาแนวทางการผลิตปุ๋ยอินทรีย์ ชีวภาพ เพื่อนำมาใช้ในการปลูกถั่วเหลือง
2.เพื่อศึกษาคุณภาพของดิน และหาความเหมาะสมของปุ๋ยในการบำรุงถั่งเหลืองเพื่อลดต้นทุนการปลูกและพัฒนาคุณภาพผลผลิต
3.เพื่อศึกษาพันธุกรรมถั่วเหลืองที่มีคุณภาพและเหมาะสมกับพื้นที่
4.เพื่อทดลองปลูกถั่วเหลืองตามแนวทางเกษตรกรรมทางเลือกอย่างเหมาะสมและเพื่อการลดต้นทุนการปลูกและพัฒนาคุณภาพผลผลิต
5.เพื่อศึกษาแนวทางเกษตรกรรมทางเลือกที่นำมาสู่การลดต้นทุนการปลูกและพัฒนาคุณภาพผลผลิตถั่วเหลืองบ้านท่าสองแคว
พื้นที่ดำเนินการ
หมู่บ้านท่าสองแคว หมู่ที่ 8 ตำบลแม่ลาน้อย อำเภอแม่ลาน้อย จังหวัดแม่ฮ่องสอน
หน่วยงาน/องค์กรร่วมสนับสนุนการดำเนินงาน
1.ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอแม่ลาน้อย เป็นหน่วยงานที่เป็นต้นสังกัดของนักวิจัย ให้การหนุนเสริมและร่วมกระบวนการเรียนรู้ผ่านนักศึกษาของศูนย์ฯ ตลอดจนการใช้ข้อมูลและองค์ความรู้ที่ได้ทำการศึกษาวิจัยในระยะที่ 1 เป็นเนื้อหาส่วนหนึ่งในการสอนวิชาเกี่ยวกับการเกษตรในพื้นที่ให้กับนักศึกษา
2.กรมพัฒนาที่ดิน เป็นหน่วยงานที่ให้คำปรึกษากับเกษตรกรและทีมวิจัยในการศึกษาข้อมูล และการทดลองปฏิบัติในลักษณะของแปลงถั่วเหลืองชีวภาพ โดยการหนุนเสริมเรื่องความรู้ในการบำรุงและพัฒนาดินให้ฟื้นจากความเสื่อมของดินที่สัมผัสสารเคมีมาเป็นเวลานาน
3.วิทยาลัยชุมชนจังหวัดแม่ฮ่องสอน หน่วยจัดอำเภอแม่ลาน้อย เป็นองค์กรที่จัดการศึกษาในพื้นที่โดยมีการหนุนเสริมในลักษณะของการเป็นที่ปรึกษา โดยเฉพาะบุคลากรที่ประจำอยู่ในพื้นที่ โดยมีบทบาทหน้าที่ในการให้การปรึกษาแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในเวที และร่วมเรียนรู้เครื่องมือและกระบวนการในเวทีร่วมกับทีมวิจัย เกษตรกร พี่เลี้ยงนักวิจัย และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
4.ศูนย์เครือข่ายปราชญ์ชาวบ้าน อำเภอขุนยวม เป็นเครือข่ายที่มีพื้นที่รูปธรรมในการทำการเกษตรแบบปลอดสารเคมี เป็นแหล่งเรียนรู้ที่สามารถให้การหนุนเสริมเรื่องความรู้และประสบการณ์ในการปรับเปลี่ยนระบบการผลิต โดยผ่านคณะวิทยากร
5.เครือข่ายเกษตรกรรมทางเลือก จังหวัดแม่ฮ่องสอน เป็นเครือข่ายที่มีสมาชิกในจังหวัดแม่ฮ่องสอนเกือบทุกอำเภอ มีสมาชิกที่มีการปรับเปลี่ยนระบบเกษตรของตนเองหลายระดับ สามารถหนุนเสริมเรื่องประสบการณ์ และเรียนรู้ร่วมกัน ให้กำลังใจซึ่งกันและกัน
แผนการดำเนินงาน
1.กิจกรรมการสร้างความเข้าใจเรื่องแนวทางในการทำงานในระยะที่ 2 ทบทวนแนวทางระยะที่ 1 เชื่อมโยงสู่การทำงานระยะที่ 2 แก่ทีมวิจัย ผู้เกี่ยวข้อง และผู้ที่สนใจ
2.กิจกรรมการศึกษาเรียนรู้นอกสถานที่ เพื่อให้ทีมวิจัยและเกษตรกรเห็นของจริง ได้เรียนรู้ขั้นตอนและกรรมวิธีในการปลูกถั่วเหลืองด้วยแนวทางเกษตรอินทรีย์ ภายใต้องค์กรเครือข่ายของเครือข่ายเกษตรกรรมทางเลือกจังหวัดแม่ฮ่องสอน
3.กิจกรรมการทดลองผลิตปุ๋ยอินทรีย์ ปุ๋ยชีวภาพ เพื่อนำมาใช้ในการปลูกถั่วเหลือง
4.กิจกรรมการตรวจสอบคุณภาพดิน เพื่อหาความเหมาะสมของปริมาณการใช้ปุ๋ยในการปลูกถั่วเหลือง
5.กิจกรรมการสรุปข้อมูลจากการเรียนรู้ เพื่อวิเคราะห์แนวทางในการทดลองปลูกถั่วเหลืองที่เหมาะสมกับพื้นที่ชุมชนบ้านท่าสองแควที่สุด โดยมีเป้าหมายเพื่อการลดต้นทุนและเพิ่มคุณภาพปริมาณถั่วเหลือง
6.กิจกรรมเวทีประชุมประจำเดือน เพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ร่วมกันวิพากษ์ปัญหาในการทำแปลงทดลอง สรุปวิเคราะห์ข้อมูลในแต่ละเดือน แลกเปลี่ยนความคิดเห็น ให้กำลังใจซึ่งกันและกัน
7.เวทีคืนข้อมูลและผลการวิจัยฉบับสมบูรณ์ เพื่อใช้ประโยชน์ในการกำหนดแผนพัฒนาอย่างต่อเนื่องกับองค์กรที่เกี่ยวข้องและผู้ที่สนใจ
8.การร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้เวทีเสวนาเครือข่ายชุมชนวิจัย
9.การจัดทำรายงานสรุปรายงานผลโครงการ
ผลที่คาดว่าจะได้รับ
ผลเชิงวิจัย
1.ได้องค์ความรู้ที่เป็นรูปแบบและแนวทางการลดต้นทุนการผลิตถั่วเหลือง ด้วยแนวทางเกษตรกรรมทางเลือกของเกษตรกรบ้านท่าสองแคว เพื่อการลดต้นทุนการผลิตถั่วเหลืองลดต้นทุนการปลูกและพัฒนาคุณภาพผลผลิต
2.เกิดองค์ความรู้กับทีมวิจัยในการผลิตปุ๋ยอินทรีย์ ชีวภาพ เพื่อนำมาใช้ในการปลูกถั่วเหลืองและขยายผลองค์ความรู้ดังกล่าว
ผลเชิงพัฒนา
1.ได้คนที่เกิดจากกระบวนการทั้งระบบ สำหรับเป็นแบบอย่างในการขยายองค์ความรู้สู่พื้นที่อื่นๆ
2.ชุมชนเกิดกระบวนการเรียนรู้และนำแนวทางการทำเกษตรทางเลือกเพื่อปรับใช้สำหรับลดต้นทุน
3.การผลิตถั่วเหลืองอย่างเหมาะสม
4.ได้แนวทางสำหรับเสนอองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่รับผิดชอบในพื้นที่ รวมถึงหน่วยงานต่างๆ เข้าไปส่งเสริมและต่อยอดองค์ความรู้ที่เกิดขึ้นจากกระบวนการเรียนรู้ของชาวบ้าน
5.ได้เข้าร่วมและเปิดตัวชุมชน ตัวคน เข้าสู่เครือข่ายเกษตรทางเลือก จ.แม่ฮ่องสอน อันจะเป็นจุดเริ่มต้นของการทำงานร่วมกัน |
ที่มา : สกว.