กำลังปรับปรุงครับ
อภิวัฒน์ คำสิงห์
เพาะปลาสวายเนื้อขาวนอกฤดูกาล ที่เมืองสี่แคว
จากอดีตจนถึงปัจจุบัน เนื้อปลายังเป็นอาหารที่ดีมีประโยชน์ โปรตีนสูง ย่อยง่าย ราคาถูก เหมาะแก่การบริโภคกับคนทุกวัย โดยเฉพาะเด็กและคนชราที่มีความต้องการอาหารที่ย่อยง่ายกว่าคนในวัยหนุ่ม-สาว เมื่อเปรียบเทียบกับเนื้อสัตว์ชนิดอื่นๆ ดังนั้น เมื่อมีความต้องการอาหารที่มีโปรตีนจากเนื้อปลามากขึ้น ทำให้ความต้องการลูกพันธุ์ปลาน้ำจืดเพิ่มมากขึ้นไปด้วย
การเพาะขยายพันธุ์ปลาน้ำจืด มีสภาพปัญหาที่เกี่ยวกับระยะเวลา ทำให้สามารถเพาะขยายพันธุ์ได้ในช่วงระยะเวลาหนึ่งเท่านั้น คือจะเพาะขยายพันธุ์ในช่วงฤดูวางไข่ ตั้งแต่ช่วงฤดูฝนจนถึงช่วงต้นฤดูหนาวเท่านั้น ช่วงเวลาที่เพาะขยายพันธุ์ได้ประมาณ 7 เดือน ส่วนอีก 5 เดือน ที่เหลือเกษตรกรก็ประสบกับภาวะว่างงาน ขาดรายได้มาใช้จ่ายภายในครอบครัว ก่อให้เกิดปัญหาอื่นๆ ตามมาอีกมากมาย ประกอบกับปลาเศรษฐกิจหลายชนิด มีผลผลิตมากน้อยต่างกัน ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายๆ ด้าน อาทิ ภูมิอากาศ ภูมิประเทศ ราคาผลผลิต ซึ่งเหล่านี้ล้วนเป็นปัจจัยที่ควบคุมไม่ได้ จึงเป็นเหตุทำให้มีการคิดค้นหาหนทางแก้ปัญหา
ฟาร์มบ่อปลาณรงค์ ตั้งอยู่บ้านเลขที่ 11/1 หมู่ที่ 6 ตำบลพันลาน อำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์ เป็นแหล่งคิดค้นเพาะพันธุ์ปลาน้ำจืดและปลาสวายเนื้อขาวนอกฤดูกาลขนาดใหญ่แห่งหนึ่งของจังหวัดนครสวรรค์ ผลิตพันธุ์ปลาน้ำจืดเกือบทุกชนิด แต่ฟาร์มจะเน้นในเรื่องของการเพาะปลาสวายเนื้อขาวเป็นพิเศษ โดยมี คุณนรินทร์ศักดิ์ พัวตระกูล อายุ 35 ปี จบปริญญาตรีจากสถาบันเทคโนโลยีราชมงคล วิทยาเขตพระนครศรีอยุธยา หันตรา วท.บ. (ประมง) ปริญญาโทจากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ บางเขน วท.ม. (วิทยาศาสตร์การประมง) ปัจจุบันกำลังศึกษาปริญญาโท คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง เป็นผู้จัดการฟาร์ม
คุณนรินทร์ศักดิ์ เล่าว่า จากการที่ตนได้มีโอกาสศึกษาต่อระดับปริญญาโท วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต (วิทยาศาสตร์การประมง) สาขาวิทยาศาสตร์การประมง ภาควิชาชีววิทยาประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (บางเขน) หลักวิชาการทั้งหมดที่ได้ศึกษามา และงานวิจัยในด้านต่างๆ ที่สนใจ ประกอบกับประสบการณ์ที่ได้เรียนรู้จริงๆ ภายในฟาร์ม ตนได้นำความรู้และประสบการณ์ในทุกๆ ด้านที่มีมาคิดค้น ทดลอง เพาะพันธุ์ปลาสวายเนื้อขาวนอกฤดูกาล ที่ฟาร์มบ่อปลาณรงค์ ซึ่งเป็นฟาร์มที่บิดาของตนได้ก่อตั้งขึ้นมาตั้งแต่สมัยที่ยังเป็นเด็ก
แรกเริ่มนั้นก็ยังไม่ประสบผลสำเร็จตามที่คาดหวังไว้ แต่ก็มิได้ท้อถอย ตรงกันข้ามกับคิดค้น หาวิธีที่จะเพาะพันธุ์ปลาสวายเนื้อขาวนอกฤดูให้เป็นผลสำเร็จให้ได้ เสาะแสวงหาแนวทาง ลองผิด ลองถูก จนพบวิธีการที่เป็นไปได้ โดยศึกษาดูปัจจัยต่างๆ ที่ปลาในฤดูกาลปกติมีสิ่งใดบ้าง ก็เติมปัจจัยนั้นๆ เข้าไปให้เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ โดยเน้นให้ประหยัดต้นทุน ใช้ประโยชน์ได้จริง ไม่ยุ่งยาก เป็นเทคโนโลยีระดับพื้นบ้าน คนทั่วไปสามารถประยุกต์ใช้งานได้จริง
จากการติดตามผลงาน และคอยดูแลอย่างใกล้ชิดจนในที่สุดก็สามารถเพาะพันธุ์ปลาสวายเนื้อขาวนอกฤดูกาลได้เป็นผลสำเร็จ ซึ่งก่อให้เกิดประโยชน์ต่อฟาร์ม ทำให้ฟาร์มมีลูกพันธุ์ปลาสวายเนื้อขาวจำหน่ายตลอดทั้งปี ก่อให้เกิดประโยชน์ต่อวงการเพาะเลี้ยงปลาน้ำจืดอย่างมหาศาล และยังส่งผลต่อการพัฒนาอาชีพของตนให้เจริญก้าวหน้ายิ่งๆ ขึ้นไป
แนวทางและเป้าหมาย
คุณนรินทร์ศักดิ์ ได้ประยุกต์ใช้สิ่งที่มีอยู่ภายในฟาร์มอยู่แล้วให้เกิดประโยชน์สูงสุด โดยนำปัจจัย สภาพแวดล้อมที่เหมาะสมใส่เข้าไป โดยเน้นให้เหมาะสมกับสภาพพื้นที่เดิมที่มีอยู่ ใช้หลักการง่ายๆ ไม่ยุ่งยาก แต่สามารถใช้ประโยชน์ได้จริงๆ ที่สำคัญชาวบ้านทั่วๆ ไป ก็สามารถปรับประยุกต์ใช้ประโยชน์ได้
คุณนรินทร์ศักดิ์ ได้ดำเนินการ โดยนำข้อมูลที่เก็บรวบรวมไว้ตั้งแต่ต้นมาเป็นตัวตั้งในการวางแนวทาง และได้ทดลอง หาสาเหตุที่ทำให้ไม่ประสบผลสำเร็จ และแก้ไขปัญหานั้นๆ ในที่สุดก็ประสบความสำเร็จจนได้องค์ความรู้ที่เป็นเทคนิคการเพาะขยายพันธุ์ปลาสวายเนื้อขาวนอกฤดูกาล และเมื่อพบว่าสามารถเพาะขยายพันธุ์ปลาสวายเนื้อขาวนอกฤดูได้แล้ว ก็ยังไม่ได้หยุดนิ่งอยู่แค่นั้น คุณนรินทร์ศักดิ์ยังคิดค้นวิธีการเพาะขยายพันธุ์ปลาน้ำจืดนอกฤดูเป็นผลสำเร็จ ซึ่งขั้นตอนนี้กำลังเก็บเกี่ยวประสบการณ์และเทคนิคต่างๆ เพื่อนำมาใช้ในการทดลองอยู่ คาดว่าน่าจะประสบผลสำเร็จได้ในอนาคต
ในปัจจุบันนี้ฟาร์มบ่อปลาณรงค์มีลูกพันธุ์ปลาสวายเนื้อขาวและลูกพันธุ์ปลาต่างๆ จำหน่ายตลอด ส่งผลให้ฟาร์มมีรายได้ตลอดทั้งปี นับได้ว่าความคิดที่จะแก้ปัญหาที่ครอบครัวขาดรายได้ช่วงนอกฤดูกาล ประสบผลสำเร็จตามที่คาดหวังไว้ แต่ทั้งนี้ในขณะเดียวกันเกษตรกรกลุ่มผู้เพาะเลี้ยงปลารายอื่นๆ ก็ยังคงต้องเจอกับปัญหาขาดรายได้ในช่วงนอกฤดูกาลอยู่ ซึ่งหวังเป็นอย่างยิ่งว่า ถ้าความรู้และความคิดริเริ่มนี้จะเป็นประโยชน์แก่เกษตรกรได้บ้างก็คงจะเป็นเรื่องที่ดี
ปัญหาและอุปสรรค
ที่พบในการลองผิด-ลองถูก
จากการทดลองและปฏิบัติจริงที่ผ่านมา ต้องพบเจอกับอุปสรรคมากมายหลายด้าน อาทิ ระดับของอุณหภูมิภายในบ่อค่อนข้างต่ำ เนื่องจากช่วงนอกฤดูกาลนี้เป็นช่วงฤดูหนาว จากอุณหภูมิที่ต่ำนี้ส่งผลให้การฟอร์มไข่ และการเพาะฟักเป็นไปอย่างลำบาก ผลที่ได้ไม่ดีเท่าที่ควร และจากปัญหาดังกล่าว ยังส่งผลให้ได้ผลผลิตต่อฤดูกาลผลิตไม่มากเท่าที่ควร ทำให้ประสบกับภาวะรายได้น้อยกว่ารายจ่าย ก่อให้เกิดปัญหาความไม่คุ้มทุน จึงต้องแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นต่อไป
แนวทางแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น
จากปัญหาที่กล่าวมาแล้วข้างต้น คุณนรินทร์ศักดิ์ได้ทดลองประยุกต์ใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ภายในฟาร์ม หลายๆ ด้าน เพื่อสร้างนวัตกรรม ซึ่งเป็นองค์ความรู้ใหม่ จนในที่สุดก็เกิดเป็นกระโจมครอบบ่อปลา เพื่อรักษาอุณหภูมิอากาศ และอุณหภูมิน้ำให้อยู่ในระดับที่เหมาะสมต่อความต้องการของปลามากที่สุด แต่ถึงกระนั้นก็ยังมีปัญหาเกิดขึ้นอีก อุณหภูมิภายในบ่อกระโจมยังคงมีอุณหภูมิต่ำอยู่ จึงมีแนวคิดใหม่ ทำเตาขนาดใหญ่ที่ก่อด้วยอิฐบล็อคโดยมีท่อส่งความร้อนลงไปยังบ่อโดม เสร็จแล้วนำฟืนมาเผาเพื่อให้เกิดพลังงานความร้อนส่งไปยังบ่อโดม ก็ได้ผลเป็นที่น่าพอใจ
ประโยชน์ที่ได้รับจากการเพาะ
พันธุ์ปลาสวายเนื้อขาวนอกฤดู
ทำให้พบว่า ความคิดริเริ่มเสาะแสวงหาแนวทางใหม่ๆ ในการเพาะพันธุ์ปลานอกฤดู ซึ่งมีทางเป็นไปได้ ดังจะเห็นได้จากผลผลิตที่สามารถผลิตพันธุ์ปลาสวายเนื้อขาวนอกฤดูได้ ทำให้ฟาร์มมีลูกพันธุ์ปลาสวายเนื้อขาวจำหน่ายตลอดทั้งปี ก่อให้เกิดรายได้มาเลี้ยงครอบครัวตลอดทั้งปี ความเดือดร้อนที่เคยได้รับจากการขาดรายได้ในช่วงนอกฤดูกาลก็หมดไป ส่วนนี้เป็นความภาคภูมิใจเป็นอย่างมาก ที่สามารถนำความรู้ที่ได้เรียนมา ประกอบกับประสบการณ์ที่สั่งสมมาตั้งแต่อดีต มาผสมผสานให้เกิดประโยชน์ต่อตนเองและครอบครัวได้เป็นผลสำเร็จ นอกจากนี้ ยังเป็นประโยชน์ต่อวงการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ
นับได้ว่าเป็นสิ่งใหม่สำหรับวงการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำจืดเลยที่เดียวก็ว่าได้ เป็นเรื่องที่น่ายินดีเป็นอย่างมาก โดยเฉพาะวงการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำจืด ถือได้ว่าเป็นนิมิตหมายที่ดีต่อวงการ เป็นการพัฒนาให้เกษตรกรที่ประกอบอาชีพด้านนี้มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นจากเดิม เพราะมีรายได้ตลอดทั้งปี และในอนาคตน่าจะเป็นประโยชน์ในด้านส่งลูกพันธุ์ปลาจำหน่ายยังต่างประเทศได้อีกด้วย
จากการคิดค้นทดลองเพาะขยายพันธุ์ปลาสวายเนื้อขาวนอกฤดูกาลได้เป็นผลสำเร็จนี้ ไม่ได้ส่งผลดีต่อเฉพาะตัวของคุณนรินทร์ศักดิ์ แต่ยังส่งผลดีต่อครอบครัว ก่อให้เกิดรายได้ตลอดทั้งปี ฟาร์มมีรายได้สมดุลกับรายจ่าย ทำให้ฟาร์มดำเนินธุรกิจอยู่รอดได้ จากความสำเร็จของงานชิ้นนี้นั้น คุณนรินทร์ศักดิ์ไม่ได้หยุดนิ่งอยู่ที่ตรงนี้ แต่กลับมีความคิดที่จะส่งเสริมและพัฒนาเกษตรกรกลุ่มผู้เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำจืดให้ประสบผลสำเร็จในด้านอาชีพเช่นเดียวกับที่ตนเองประสบความสำเร็จอยู่ในขณะนี้
โดยเริ่มจากการพูดคุยแนะนำถึงความสำเร็จที่คุณนรินทร์ศักดิ์ทำอยู่ และช่วยส่งเสริม แนะนำให้เพื่อนเกษตรกรที่สนใจให้ผลิตพันธุ์ปลานอกฤดูบ้าง แต่ทั้งนี้ยังไม่ประสบผลสำเร็จเท่าที่ควร เพราะการกระจายความรู้ยังอยู่ในวงแคบๆ แต่ก็มิได้ท้อถอย ยังคงเปิดกว้างให้กับกลุ่มผู้ที่สนใจ โดยการจัดสถานที่ที่ฟาร์มให้รองรับเกษตรกรได้ 80-100 คน เพื่อเปิดอบรมเกษตรกร โดยการนำทีมของภาครัฐบาล เช่น ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร ศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืด สำนักงานประมงจังหวัด ตลอดจนกลุ่มเกษตรกรที่รวมกลุ่มกันเองและมีความสนใจด้านการเพาะเลี้ยงปลาน้ำจืด หรือแม้กระทั่งกลุ่มนักเรียน นักศึกษา จากสถาบันต่างๆ และที่สำคัญทางฟาร์มยังเปิดรับนักศึกษาฝึกงานภายในฟาร์มเป็นประจำทุกๆ ปี อีกด้วย
ขั้นตอนและวิธีการผสมพันธุ์
1. การคัดเลือก พ่อ-แม่พันธุ์
ในการเพาะพันธุ์ปลา พ่อแม่พันธุ์ต้องมีไข่แก่อยู่ในระยะพร้อมที่จะเกิดการตกไข่และมีน้ำเชื้อดี ดังนั้น การคัดพ่อแม่พันธุ์จึงเป็นขั้นตอนแรกที่กำหนดว่าจะประสบความสำเร็จในการเพาะพันธุ์ปลาหรือไม่ วิธีการคัดเลือกมีวิธีดังนี้
พิจารณาจากลักษณะภายนอก ปลาเมื่อใกล้ถึงฤดูวางไข่ ไข่จะเจริญเพิ่มขนาดใหญ่ขึ้น มีผลให้รังไข่ขยายตัวดันช่องเพศให้อูมออกมา ส่วนจะนูนออกมามากน้อยก็ขึ้นอยู่กับชนิดและความสมบูรณ์ของปลา ช่องเพศหรือติ่งเพศรวมทั้งทวารหนักจะขยายตัวบวมพองมีสีชมพูเรื่อๆ ทั้งลักษณะท้องและลักษณะช่องเพศหรือติ่งเพศต้องพิจารณาประกอบกัน หากพิจารณาแต่ลักษณะใดลักษณะหนึ่งจะทำให้เข้าใจผิดได้ เพราะปลาบางตัวอาจมีท้องอูมเป่งเพราะอ้วน หรือเพิ่งกินอาหารมาใหม่ๆ ดังนั้น ก่อนคัดพ่อแม่พันธุ์จึงจำเป็นต้องงดอาหารก่อน 1 วัน หรืออาจต้องงดนานถึง 2 วัน ส่วนปลาเพศผู้ จะต้องคัดปลาที่แข็งแรง ปราดเปรียว ไม่อ้วนหรือผอมจนเกินไป ปลาบางชนิดเมื่อรีดเบาๆ ที่ช่องเพศ จะมีน้ำเชื้อซึ่งมีลักษณะเป็นของเหลวข้นขาวเหมือนน้ำนมไหลออกมา หากน้ำเชื้อมีลักษณะใสไม่ควรนำปลาตัวนั้นมาใช้เป็นพ่อพันธุ์
2. วิธีการเพาะพันธุ์ปลา
- เป็นการเพาะพันธุ์ปลาโดยการผสมเทียม คือการรีดไข่และน้ำเชื้อออกมาผสมกันในภาชนะภายนอกตัวปลา พ่อแม่พันธุ์ที่ใช้ต้องฉีดฮอร์โมนกระตุ้นให้เกิดการตกไข่ โดยฉีดฮอร์โมนกระตุ้นให้แม่พันธุ์ซึ่งมีไข่อยู่ในระยะพัก เกิดการเจริญของไข่ขั้นสุดท้าย และตกไข่ ส่วนปลาเพศผู้ถ้ามีน้ำเชื้อดีอยู่แล้วก็ไม่จำเป็นต้องฉีดฮอร์โมนกระตุ้นก็ได้
- ใช้วิธีแห้งแบบดัดแปลง โดยผสมไข่กับน้ำเชื้อในภาชนะที่แห้งแล้วเติมน้ำลงในภาชนะพอท่วมไข่ วิธีนี้น้ำจะกระตุ้นให้น้ำเชื้อเคลื่อนไหวเข้าผสมกับไข่ได้ดีขึ้น และยังช่วยล้างสิ่งสกปรกที่ติดมากับไข่หรือน้ำเชื้อออกเสียก่อนที่จะนำไปฟักอีกด้วย
- เมื่อเวลาผ่านไป 24 ชั่วโมง ไข่จะฟักเป็นตัว เราก็นำไข่ที่ฟักเป็นตัวแล้วไปอนุบาลในบ่อดินต่อไป
- การอนุบาลลูกปลาในบ่อดินระยะแรกๆ นั้น จะให้ไรแดงเป็นอาหารลูกปลาวัยอ่อน แล้วจึงจะให้อาหารเม็ดที่มีขนาดเล็กๆ ต่อไป
- เมื่อลูกปลาได้ขนาดตามที่ลูกค้าต้องการแล้ว ก็เก็บเกี่ยวผลผลิตลูกปลาโดยใช้อวนล้อมจับ เสร็จแล้วนำมาแยกขนาดในบ่อปูนซีเมนต์ให้ได้ขนาดต่างๆ ตามที่ลูกค้าต้องการ
- เมื่อแยกปลาได้ขนาดต่างๆ แล้ว ก็พักลูกปลาไว้ในบ่อปูนซีเมนต์ 1-2 วัน ก็ส่งลูกปลาจำหน่ายได้
ในปัจจุบันนี้ คุณนรินทร์ศักดิ์มีแนวคิดที่จะรวมกลุ่มของผู้เพาะพันธุ์ปลา และกลุ่มผู้เลี้ยงปลา โดยอาจจัดให้อยู่เป็นกลุ่มในรูปของสหกรณ์ ทั้งนี้ เพื่อให้มีอำนาจในการกำหนดราคาจำหน่ายพันธุ์ปลา และปลาเนื้อ โดยให้มีความเป็นธรรมทั้งกลุ่มผู้เลี้ยง ผู้ค้า และกลุ่มผู้บริโภค ไม่ใช่ปล่อยให้อำนาจในการตั้งราคาตกอยู่กับกลุ่มพ่อค้าคนกลางอย่างที่เป็นอยู่ในปัจจุบันนี้ ส่วนนี้เป็นเป้าหมายต่อไปที่ตั้งใจจะทำให้ได้ เพราะถ้าทำได้เป็นผลสำเร็จก็จะส่งผลดีให้กับทุกๆ ฝ่าย ไม่ว่าจะฝ่ายผู้เลี้ยง ผู้บริโภค และยังส่งผลให้มีอำนาจต่อรองราคาในการค้าทั้งภายในและต่างประเทศได้อีกด้วย
การอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและทรัพยากร
ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ฟาร์มบ่อปลาณรงค์ได้ดำเนินกิจการฟาร์มควบคู่ไปกับการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและทรัพยากร เช่น แทนที่จะนำน้ำจากบ่อพ่อแม่พันธุ์ซึ่งมีสีเขียวเข้มทิ้งลงสู่แม่น้ำลำคลอง แต่กลับนำน้ำจากบ่อพ่อแม่ปลาที่มีสีเขียวเข้ม (ซึ่งปกติต้องถ่ายน้ำทิ้ง) กลับนำน้ำมาใช้ในการผลิตไรแดงในบ่อดินได้อีก นับได้ว่ากิจกรรมนี้ส่งผลประโยชน์ให้ฟาร์มได้ไรแดง (ซึ่งเป็นอาหารของปลา) เพิ่มขึ้นอีก และในขณะเดียวกันยังเป็นการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรได้เป็นอย่างดียิ่ง
นอกจากนี้ ฟาร์มบ่อปลาณรงค์ยังได้เก็บรวบรวมพันธุ์ปลาที่หายาก ใกล้จะสูญพันธุ์ มาศึกษา ค้นคว้า ทดลองเลี้ยง ตลอดจนเพาะขยายพันธุ์ปลาชนิดนั้นๆ พยายามให้เป็นผลสำเร็จ และปล่อยพันธุ์ปลาลงสู่ธรรมชาติส่วนหนึ่ง ส่วนที่เหลือก็เก็บไว้เพื่อศึกษาและอนุรักษ์พันธุ์ปลาให้คงอยู่ต่อไป
ท่านใดสนใจ ต้องการศึกษาดูงานหรือสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม สามารถติดต่อได้ที่ คุณนรินทร์ศักดิ์ พัวตระกูล บ้านเลขที่ 11/1 หมู่ที่ 6 ตำบลพันลาน อำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์ 60250 โทร. (056) 203-146, (081) 785-6639
http://info.matichon.co.th/techno/techno.php?srctag=05103150953&srcday=2010-09-15&search=no
สงวนลิขสิทธิ์โดย © ++kasetloongkim.com++ All Right Reserved.
ครั้ง 
